AmsterdamCentraal.nl

Inmiddels is ook duidelijk geworden dat de jongens al eerder die dag in de winkel aanwezig waren geweest, misschien wel meerdere keren. Tijdens de een na laatste keer dat ze er waren hadden ze zelfs opzichtig ruzie met elkaar gekregen over een fles cola. Huib had hen toen weggestuurd, zijn zoon was toen nog in de zaak. Later op de avond kwamen de jongens terug, en vermoorden Krooder.

Was het een overval of was het wraak omdat de jongemannen weggestuurd waren? Ik ga uit van het eerste, maar de precieze toedracht zal blijken tijdens de rechtzaak die volgt. Laat ik in ieder geval aangeven waarom ik dat denk alvorens een analyse te geven. Allereerst is het heel normaal dat overvallers de te overvallen winkel eerst bezoeken om te inspecteren waar ze rekening mee moeten houden. Ten tweede: dat ze er tijdens hun een na laatste bezoek ruzie hebben staan maken was wellicht een tactiek om toen al de overval uit te voeren, door de aanwezigheid van de zoon van Krooder zou het te weinig kans van slagen hebben. Maar het blijft natuurlijk gissen. Het is echter wel van belang voor de rest van mijn betoog dat ik uitga van een overval.

In analyses komt het volgende beeld naar voren. Dit zijn erg jonge jongens, ze komen op vroege leeftijd tot excessief geweld. En dan volgt het standaard riedeltje dat het vroeger allemaal beter was, en dat er nu maar harder gestraft moet worden.

Minder daders, maar ze doen meer
De algemene trend is dat jongeren ook werkelijk op vroegere leeftijd tot gewelddadige vergrijpen komen. Dat is natuurlijk maar ten dele waar: het aandeel van jongeren in de totale criminaliteit wordt groter, en de gewelddadigheid van de delicten worden ook steeds excessiever. Maar echt duidelijk dat meer jongeren crimineel zijn is het niet: het percentage wordt vooral opgekrikt door een aantal jonge veelplegers die ook nog eens veel geweld plegen. Dit lijkt een zelfversterkend effect te hebben.

Ik ga niet beweren dat het allemaal komt doordat de jongens een slechte opvoeding hebben gehad, of geen kansen op de arbeidsmarkt. Het kan zo zijn dat deze redenen een rol hebben gespeeld in waarom deze jongens zijn ontspoord. Hun hopeloze situatie hebben ze proberen te compenseren door buiten de wettelijke toegestane middelen te zoeken naar mogelijkheden. Het snel verspreiden van de foto van een van de verdachten omdat de politie dacht dat deze jonge niets meer te verliezen zou hebben en vreesde dat hij nog meer geweldsdelicten zou plegen, kan duiden op een dergelijk hopeloos geval.

Maar ze kunnen het ook gewoon een kick vinden om met zo'n machtvertoon over iemands handelingen en het leven te beschikken. De kick om de touwtjes in handen te hebben en een persoon te dwingen tot van alles en nog wat. Maar laten we het simpel houden: vooral tot het afgeven van geld.

Hierin schuilt een tweede onduidelijkheid behorend tot de overval. Het uiteindelijke doel van een overval, er van uitgaande dat dat hier het geval was, is het bemachtigen van geld. Of dat nu komt vanwege de eerste of de tweede reden, dat maakt in wezen niets uit. Dit geld moest zonodig afhandig gemaakt worden van Krooder, wat hem dus fataal is geworden.

Krooder dood - hoe kan dat?
Het was niet de eerste keer dat de avondwinkel overvallen werd. Kleine bedrijfjes zijn steeds meer het doelwit van overvallen; niet dat daar de grootste buit ligt, maar omdat het zo slecht opgeborgen en beveiligd is. Geen wonder dus dat de jonge overvaller zo'n winkel uitkiest om zijn paar honderd euro van die dag te scoren.

Grote supermarktketens, banken, landelijke warenhuizen enzomeer hebben allemaal voldoende kapitaal om een uitgebreide beveiliging aan te leggen. Het heeft weinig zin om hier te proberen als kleine overvaller je slag te slaan. De buit is te klein en de kans dat je gepakt wordt weer net iets groter dan wanneer je het bij een klein winkeltje probeert. Die laatste heeft het geld namelijk niet om zo'n uitgekiend beveiligingssysteem aan te schaffen. Laat staan een particuliere beveiliger in te huren. Dus wordt de kleine ondernemer sneller slachtoffer van overvallers.

Maar dat verklaart nog niet waarom Krooder is omgebracht. Een van de analyses gaat er van uit dat jongeren sneller een wapen hebben en daarom ook sneller gewelddadig worden. Steekwapens zoals gebruikt bij de moord zijn in allerlei soorten en maten voorhanden en er zijn maar weinig messen illegaal verkrijgbaar. Ook is het hebben van een (steek)wapen nog steeds, ook voor overvallers, geen aanleiding om hem ook echt te gebruiken.

Dat jongeren eerder wapens hebben duidt wellicht ook op vroegere trekjes van volwassenheid, een ontwikkeling die je ook bijvoorbeeld in de seksuele ontwikkeling van jongeren ziet. Dit zou pleiten voor het vervroegen van het volwassenenrecht, waar VVD Kamerlid Fred Teeven voor pleitte. Ik ben niet per se tegenstander van het verlagen van deze leeftijdsgren, maar ook niet een duidelijk voorstander.

Bizar incident
Laat ik er maar van uit gaan dat er sprake is geweest van een bizar incident. Een overval met voorbedachten rade, maar met een afloop die de jongens ook niet vooraf hadden bedacht. Maar wel een ongeluk dat zijn oorsprong heeft in een bepaalde maatschappelijke ontwikkeling.

Allereerst zijn kleine ondernemers, zoals al aangegeven, veel sneller doelwit van overvallers dan grote ondernemers. Dit is een eerste aspect dat van belang is. Hierdoor krijgen de kleine ondernemers in hun leven vaker te maken met deze ernstige vergrijpen die niet alleen economische schade oplevert, maar ook emotionele.

Een tweede deel is het verhaal dat mensen eigen verantwoordelijkheid moeten nemen. Een verhaal dat met name de afgelopen twee decennia vanuit de politiek heeft geklonken en dat op veel terreinen zijn uitwerking heeft gehad. Ook op het gebied van veiligheid. Inmiddels vinden veel mensen het normaal dat een winkelier honkbalknuppel of iets dergelijks in zijn winkel heeft staan. Terwijl het vroeger toch echt normaler was dat je na de overval de politie belde en je verlies nam. Het idee van eigen verantwoordelijkheid is in dit soort situaties uiterst gevaarlijk.

Een overval heeft namelijk een vast patroon waardoor deze slaagt. De overvaller moet in niet mis te verstane bewoordingen duidelijk maken dat het menis is. Er kan niet met hem gesold worden. Geld, of anders, kop er af. En het gaat mis als de overvaller dit niet overtuigend genoeg doet.

Winkeliers die al een aantal overvallen hebben meegemaakt hebben daar op een gegeven moment natuurlijk hun buik van vol. De een sluit daarom zijn zaak, de ander zal de volgende keer niet meer over zich heen laten lopen en zelf ingrijpen. Daarbij geholpen door een flinke dosis scepsis die we tegenover de opsporingscapaciteiten hebben van de politie. Mensen die bewust criminele activiteiten ontplooiien doen dat zodanig dat ze rekening houden met de pakkans. Hoe groot is de kans dat ze gesnapt worden, en pas in latere instantie: hoe lang moet ik zitten als ik eenmaal gepakt ben. Hoewel het percentage overvallen dat is opgelost de afgelopen jaren aanmerkelijk is verbeterd, is de cynische houding tegenover de politie alleen maar groter geworden.

Onduidelijkheid
Of Krooder inderdaad de intenties van de jongens in twijfel heeft getrokken en niet met zich heeft willen laten sollen, blijft onduidelijk, waarschijnlijk tot in de rechtzaal. Of de overvallers gewoonweg amateurs zijn geweest die niet wisten hoe ze echt overtuigend moesten brengen dat het menis was (en in eerdere gevallen gewoon geluk hebben gehad), ook dat weten we nog niet.

Het blijft voor familie en vrienden een uiterst pijnlijk en verdrietig feit. Maar alleen maar constateren dat daders jonger worden, ze tot vreselijke dingen in staat zijn en als mogelijke oplossing aandragen dat er dan maar strenger gestraft moet worden is te gemakkelijk. Onze maatschappij creëert bewust en onbewust bepaalde soorten van geweld. Die te voorkomen betekent dus ook dat we ons eigen gedrag kritisch tegen het licht moeten houden. Want iedere samenleving krijgt de criminelen die hij verdient.