Als ik deze week het nieuws hoor over de aanleg van de HSL-Zuid en de Betuwelijn, gaat er iets echoën in mijn hoofd. Hadden wij in Amsterdam ook niet zulk bestuurdersspeelgoed? Zo’n tjoeke-tjoeke toet-toet ding? En hadden wij ook niet zo’n mooie tunnel van een paar miljoen? Sterker nog, dachten onze wethouders niet: “Zo’n klein tunneltje onder het Groene Hart stelt op zo’n lang traject niks voor, wij gaan een lijn aanleggen die bijna geheel onder de grond loopt. Dwars door het Stads Hart!”
Globaal genomen kwamen er de afgelopen dagen bij de parlementaire commissie Duivesteijn drie punten naar boven:
1. Bestuurders negeerden alle kritiek
2. De (Betuwe)lijn was overbodig
3. Financiële tegenvallers werden achtergehouden
En zowaar, de Noord/Zuidlijn voldoet aan dat ideaaltype. Het ideaaltype van het project, geliefkoosd door de bestuurders, gedoemd om te mislukken.
1.
Herhaaldelijke kritiek van deskundigen over de risico’s betreffende de veiligheid, het nut en de kosten van de lijn zijn vrijwel allemaal genegeerd. Zo ook de 2/3e meerderheid die tijdens een referendum over de Noord/Zuidlijn tegenstemde. De uitslag werd opzij geschoven omdat het aantal tegenstemmers ten minste de helft plus één van het aantal stemmen moest bedragen dat bij de vorige gemeenteraadsverkiezing was uitgebracht. Een rare eis die er kennelijk vanuit gaat dat één onderwerp net zoveel mensen op de been brengt als bij het belangrijkste democratische proces dat de stad kent, de gemeenteraadsverkiezingen. Bovendien kan je je voorstellen dat een nieuw referendum gerechtvaardigd is nu de kosten voor de stad sindsdien met zo’n 750% zijn gestegen, van 34 miljoen euro in 1997 naar 290 miljoen euro in 2004.
2.
Het nut van de Noord/Zuidlijn blijft twijfelachtig. Van het Centraal Station naar Zuid loopt al een metrolijn en deze doet slechts een paar minuten langer over het traject dan de N/Z-lijn in de toekomst. Dat oude metrostelsel is ook al zo’n goed voorbeeld van een mooi idee dat verzoop in kostenoverschrijding en nadien door voortdurend achterstallig onderhoud zeer onpopulair is geworden. Ik zie de toekomst van de N/Z-lijn, want na de oplevering zullen de bestuurders verzadigd zijn en liever hun budget uitgeven aan iets nieuws. Wat dacht u van een magneettrein?
Maar goed, het geld voor de N/Z-lijn had dus ook uitgegeven kunnen worden aan een flinke opknapbeurt van ons huidige metrostelsel en een kleine uitbreiding richting Noord.
3.
Afgelopen mei kroop de Noord/Zuid-aap uit de mouw van Mark van de Horst. “Tadaa!” zei het beest, “Ik ga jullie 92 miljoen meer kosten, maar dat was ik even vergeten te vertellen.” Zelfs zijn eigen partij de VVD schrok daar even van, dus voegde van de Horst er aan toe: “Oja, sorry… maar ik heb nu wel genoeg van die voortdurende kritiek.”
Volgens mij breekt er een mooie tijd aan voor de aspirant commissieleden van Amsterdam. Mag ik misschien alvast een stoeltje reserveren?
Bronnen:
Gemeente Amsterdam: Noord/Zuidlijn
Platform Metro en Vereniging de Bovengrondse
UrbanRail.net
Amsterdam.nl: Correctief gemeentelijk referendum
AT5 Nieuws
RTV Noord-Holland
Politie Amsterdam
Amsterdam.nl
RTV Amstelveen
Parool Nieuws Amsterdam
1) Voor iedere ‘deskundige’ die zegt dat de metro een verspilling is van tijd/geld/etc. zijn er een hoop andere die zeggen dat het wél zin heeft om een hoogwaardig openbaar vervoer in Amsterdam aan te leggen. Dat er aan het referendum wat quorum eisen zijn opgelegd is niet zo verbazingwekkend. Het eerdere Amsterdam-Autovrij referendum (ik vermoed georganiseerd door dezelfde mensen die ook de metro niet willen) heeft laten zien dat iets dergelijks noodzakelijk is, je wil niet dat een heel vocale minderheid de gemeenschap opzadelt met onhaalbare besluiten. Een quorum is een democratie iets heel normaals, leer er mee leven.
2. Een beter openbaar vervoer is een noodzaak. De stad slibt dicht, zelfs met bergen nieuwe parkeergarages dreigt de binnenstad onbereikbaar te worden voor winkelende consumenten en mensen die in de stad werken en wonen. De tram is geen alternatief, die is te traag en te onbetrouwbaar. Zelfs de door het GVB gerunde metro rijdt met een hoge frequentie, en ongeveer op tijd. Tram en bus… euhh. Zelfs als je het aantal trams gigantisch uitbreid zullen ze nog steeds vastlopen in het overige verkeer van de stad.
Dat je oude metrostelsel onpopulair noemt verbaast me zeer. De bezettingsgraad van de Oostlijn ontstijgt alle projecties, het is zonder meer de drukste OV lijn van de stad. CS-Gein is een overbrugbare afstand, de drie kwartier die je er met een tram over zou doen zou het voor veel mensen ondenkbaar maken om in de Bijlmer te gaan wonen. En nog iets: Die Noord-Zuidlijn stopt niet alleen op CS en Station Zuid. De winkeliers in de Vijzelstraat, op het Rokin en de Albert Cuijp zullen maar wat blij zijn als dat ding klaar is, en niet alleen vanwege het verdwijnen van de overlast. Het wordt voor veel mensen een stuk makkelijker om even naar de Cuijp of de Kalverstraat te gaan, met alle economische voordelen van dien.
3. De kostenstijgingen zijn heel spijtig, maar niet altijd te voorzien. De doortrekking van lijn 1 naar de aker viel goedkoper uit dan voorzien, de ringlijn ook (en ja, dat is strikt genomen ook een metrolijn. Laat v.d. Vlis je niets wijsmaken), en de noordzuidlijn lijkt duurder uit te vallen dan voorzien. Dat is een risico van een dergelijke infrastructuur, maar zelfs dan niet onoverkomelijk. De afschrijvingsduur van dit soort projecten is namelijk zeer lang. Het voordeel van zo’n metrotunnel is namelijk dat ie er over honderd jaar er nog ligt. (ik meen me te herinneren dat hier de afschrijving administratief wat korter wordt genomen, zo’n dertig jaar, maar als je kijkt naar de ervaring met metro’s hier en in het buitenland zie dat die dingen heel lang meegaan). En in de tussentijd kan je erop bouwen, en hebben wij en onze kinderen er ook nog wat aan. En voor het volgende project: Misschien die tweede oostwestlijn? Er ligt al een kruisingsstation onder het Weesperplein…