Home > > Segregatie in het voortgezet onderwijs neemt toe

Segregatie in het voortgezet onderwijs neemt toe

Foto: West Virginia University
Deze week verscheen de factsheet 'Segregatie in het voortgezet onderwijs' van Onderzoek en Statistiek. Etnische segregatie wel te verstaan. Een volstrekt achterhaald onderscheid anno 2010 maar de factsheet bevat enkele interessante feiten.
Wat blijkt? Sinds 2002 worden witte middelbare scholen steeds witter en zwarte middelbare scholen steeds zwarter. Inmiddels is ruim de helft van de Amsterdamse middelbare scholen wit (15%) of zwart (34%).

Gangbare opvatting is dat etnische schoolsegregatie een onvermijdbaar gevolg is van woonsegregatie en niveauverschillen tussen leerlingen. De figuur van O+S laat echter zien dat woonsegregatie geen volledige verklaring is: in gemengde wijken in stadsdelen als Oost en West zijn er immers zowel witte als zwarte middelbare scholen. Hetzelfde geldt voor niveauverschillen tussen leerlingen: er zijn in Amsterdam tegenwoordig zowel witte Vmbo scholen als zwarte Havo/Vwo scholen.

De schoolkeuze van leerlingen blijkt een belangrijke verklaring voor de Amsterdamse schoolsegregatie. Autochtonen kiezen massaal voor een middelbare school in Zuid. Inmiddels betreft dit 45% van de autochtone leerlingen uit Nieuw-West en 58% van de autochtone leerlingen uit Oost. Opvallend, aangezien er in zowel Nieuw-West als Oost genoeg middelbare scholen zijn die onderwijs op alle niveaus aanbieden. Allochtonen kiezen daarentegen eerder voor een school in de buurt. Soort zoekt soort dus. Jammer, zeker in een stad als Amsterdam is het fijn als leerlingen uit verschillende groepen op jonge leeftijd met elkaar leren samenwerken. Een etnisch homogene school staat hier haaks op.
Wat is nu eigenlijk het effect van een etnisch homogene school op de leerprestaties? De zeer weinige (en helaas niet in Nederland verrichte) onderzoeken hiernaar zijn niet eenduidig. Socioloog Jaap Dronkers stelt onlangs dat taalvaardigheden van middelbare scholieren slechter zijn op etnisch gemengde scholen dan op etnisch homogene scholen. Dit komt doordat docenten zich op gemengde scholen niet kunnen concentreren op een groep. Daartegenover blijkt uit een Amerikaans onderzoek dat 'zwarte' leerlingen beter presteren op een (geheel) witte school dan op een zwarte school. Voor 'witte' leerlingen maakte de etnische samenstelling van de school juist niet uit.
Uit het gros van de onderzoeken blijkt echter dat de etnische samenstelling van een middelbare school geheel niet van invloed is op de prestaties van een individuele leerling. Oftewel: de doorsnee autochtone leerling uit Nieuw-West zal niet slechter presteren op een zwarte school in zijn eigen buurt dan op een witte school in Zuid, en vice versa.

De sociaal economische achtergrond van de schoolpopulatie is daarentegen wel van invloed op de schoolprestaties van leerlingen. Socioloog Bowen Paulle stelt dat kansarme leerlingen zich op gemengde scholen kunnen optrekken aan kansrijke leerlingen, zonder dat dit ten koste gaat van de leerprestaties van kansrijke leerlingen. De ideale verhouding hierbij is 30% kansarm en 70% kansrijk. Wordt de 30/70 mix in Amsterdam gehaald? Geen flauw idee. Het wachten is op de factsheet 'Sociaal economische(!) segregatie in het voortgezet onderwijs'.

Om het ware effect van de etnische samenstelling van de schoolpopulatie op de leerprestaties van een individuele leerling te meten zou je in feite identieke leerlingen willekeurig op witte en zwarte scholen moeten plaatsen. Dat is lastig. Zie bijvoorbeeld:
Eric A. Hanushek, John F. Kain, and Steven G. Rivkin (2009). New Evidence about Brown v. Board of Education: The Complex Effects of School Racial Composition on Achievement: Link

zeven reacties op "Segregatie in het voortgezet onderwijs neemt toe"

Arnoud de Jong
Goed artikel! Er is in Nederland nog een factor van belang: bijzondere scholen mogen leerlingen selecteren, openbare scholen moeten alle leerlingen accepteren. Dat is ook een van de redenen dat je in gemengde wijken toch witte en zwarte scholen krijgt.

Op Amsterdamse bijzondere basisscholen zijn er soms al Cito-testen om te zien of je kleuter op school mag komen. Of lees mijn ervaringen toen ik voor mijn kind een school zocht: http://www.amsterdamcentraa...

Of het artikel over weigering van allochtone leerlingen op witte scholen:
http://www.parool.nl/parool...
Theo
-2-  Theo:
Mijns inziens zijn schoolprestaties niet ras- maar wel cultuurgebonden.

In een wijk met een macho-cultuur krijgt een spijbelaar met strafblad meer aanzien. Dus ontbreekt de prikkel tot presteren.
Arnoud de Jong
Ik vind het ook een goed stuk over een probleem waar de samenleving nog niet goed uit is. Waarschijnlijk kan dat op dit moment niet worden opgelost. In wijken waar veel allochtonen wonen (bijv. delen van Nieuw-West)is er onvoldoende stimulans om zich tevens te richten op andere culturen (zoals de Nederlandse). Hierdoor hebben autotochtone leerlingen te weinig cultureel referentiekader om zich op een 'zwarte' school thuis te kunnen voelen en om optimaal te kunnen presteren. Het omgekeerde zal wellicht ook gelden.
De oplossing zal waarschijnlijk toch in de toekomst liggen, wanneer na enkele generaties de verschillende groepen voldoende in elkaar geïntegreerd zijn om voldoende gemeenschappelijk cultureel referentiekader te hebben.
JohnN
-4-  JohnN:
Er zijn alweer nieuwe onderzoeken die als resultaat geven dat gemengde scholen juist geen betere resultaten geven dan gesegregeerde scholen. Integendeel. Het optrekken van leerlingen met een achterstand aan andere leerlingen in een betere positie blijkt een overschat effect. De achterstandskinderen voelen zich eerder in een underdog positie in zo n school met een meerderheid van kansrijke kinderen, uitzonderingen daargelaten.
De beste resultaten komen van witte scholen en van zwarte scholen. Ouders veroorzaken zelf de segregatie door kinderen liever wat verder van huis naar school te laten gaan dan op de school in het eigen blok. Zij voelen blijkbaar intuitief aan wat de beste keuze is (in de huidige situatie althans) en logenstraffen daarmee goedbedoelde theoretisch beredeneerde initiatieven, die we telkens zien mislukken.
Deze zienswijze kwam onlangs uitgebreid aan de orde in een wetenschapsrubriek van de VPRO. Overigens ben ik het volledig eens met de laatste opvatting van Arnoud dat na nog 1 of 2 generaties het probleem zichzelf zal oplossen. Tenzij... er door de nieuwe economische ontwikkelingen straks grote nieuwe onder- en bovenklassen ontstaan waar kleur- en roots-verschillen dwars doorheen lopen. Dan hebben we straks wel overal gemengde scholen: poormans school en richmans school. Of we dan blij zullen zijn met dit resultaat is de vraag.
Marleen Zachte
-5-  Marleen Zachte:
Zie ook de column van Pieter Hilhorst in reactie op de ophef die over Jaap Dronkers ontstond: http://extra.volkskrant.nl/...
Hij wijst erop dat Dronkers bevindingen wel degelijk een pleidooi voor gemengde scholen rechtvaardigen, maar dan gemengd qua opleidingsniveau, niet qua etniciteit.
Rafiq
-6-  Rafiq:
@Esther: haha, dat wist ik niet. Dat er al op vierjarige leeftijd wordt geselecteerd is te gek voor woorden, maar verklaard een boel. Als men op de basisschool al gescheiden naar school gaat dan leidt dit vaak ook toe dat men op de middelbare school gescheiden naar school gaat.

@Theo, je hebt hier goed een punt. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat de 'Academic culture' op een school (zoals Amerikanen dat altijd zo mooi zeggen) van veel grotere invloed op de leerprestaties dan de etnische samenstelling van de schoolpopulatie. Bekend voorbeeld is de zogenoemde 'KIPP (Knowledge Is Power Program)-school' in Houston. Er zitten vrijwel alleen maar 'zwarten/hispanics' op maar de school presteert ver boven het landelijk gemiddelde. Reden: rust, regelmaat en orde (duidelijke regels, schooluniformen) en een schooldag van 7:45 tot 17:00. Probeer daar maar eens mee aan te komen in NL...

@Arnoud: ik onderschrijf die conclusie. Dat hele 'integratieprobleem' is binnen nu en 2050 opgelost!

@JohnN: interessant punt. Maar geldt dat ook bij een verhouding 30/70? Het idee lijkt me immers dat de kansarmen kansrijk worden en op termijn geen underdog positie meer hebben.
Klopt, voornaamste reden van de segregatie is simpel: ouders zetten hun kind niet in de buurt op school. Elk initiatief tot spreiding is daarom gedoemd te mislukken en leidt tot verzet. Bekend voorbeeld in de VS is de gedwongen spreiding (busing) van 'zwarte' leerlingen naar witte scholen.

Laatste punt: in NL krijgen scholen met meer 'achterstandsleerlingen' extra subsidie. Vraag is of dit wel een goede prikkel is.
Rafiq
-7-  Rafiq:
@Marleen: thnx voor de link.

Veel journalisten zijn inderdaad aan de haal gegaan met de bevindingen in Dronkers oratie (het daadwerkelijke 'onderzoek' heb ik vooralsnog niet gezien). In feite komt het dus neer op spreiding naar sociaal economische status, zoals ik ook mijn conclusie schrijf n.a.v. de bevindingen van Bowen Paulle.

Reageren?  

Lees vooraf even de regels voor discussies op Amsterdam Centraal door.

Eigen afbeelding bij reacties? Ga naar gravatar.com en meld je aan met het mailadres dat je ook hier voor reacties gebruikt.

(verschijnt niet online, is nodig voor gravatar afbeelding)
(optioneel veld)
Om geautomatiseerde spamreacties te voorkomen, wordt u gevraagd deze simpele vraag te beantwoorden.

Reactiemoderatie staat aan op deze site. Dit betekent dat je reactie niet zichtbaar zal zijn, tot deze is goedgekeurd door een beheerder.

Persoonlijke info onthouden?
Kleine lettertjes: Alle HTML-tags behalve <b> en <i> zullen uit je reactie worden verwijderd. Je maakt links door gewoon een URL of e-mailadres in te typen.