AmsterdamCentraal.nl

Misschien is de parallel tussen de LHC en de Noord-Zuidlijn een beetje vergezocht. Een kind weet dat de aanleg van een metrolijn grotere risico's met zich meebrengt dan het experimenteren met tijd, ruimte, massa en energie, zeker wanneer die metro wordt aangelegd in opdracht van de gemeente Amsterdam. Toch is de uitdaging die de kernonderzoekers zijn aangegaan vergelijkbaar met die van ons gemeentebestuur: ook de natuurkundigen hebben een pijnlijk vage hypothese over de uitkomst van hun experiment. Het verschil zit hem in de volgorde waarin wordt gewerkt. In de wetenschap maakt het experiment - en het resultaat daarvan - deel uit van het onderzoek. De gemeente Amsterdam, daarentegen, begint pas met onderzoeken als uit de resultaten blijkt dat de proefneming faliekant is mislukt.

In juni werd bij vier panden aan de Vijzelgracht een gevaarlijke verzakking geconstateerd, die het gevolg was van bouwwerkzaamheden aan de metro. Dit gebeurde ondanks de continue monitoring van de werkzaamheden, die volgens de gemeente 'feilloos' was. De bouw werd meteen stilgelegd, zodat de oorzaak van de verzakkingen kon worden onderzocht. Zodoende moest worden gegarandeerd dat het niet opnieuw misging. Maar op 10 september, daags na de hervatting van het werk, verzakte opnieuw een aantal panden. De gemeente verwacht nu dat de werkzaamheden aan de Vijzelgracht nog tot begin volgend jaar zullen stilliggen.

Misschien nog verbazender zijn de verzakkingen bij het Centraal Station. Begin oktober verzakten daar tot driemaal toe de tramrails. Twee keer leidde dat tot een chaos in de spits. Het vreemde is dat het projectbureau Noord-Zuidlijn het doet voorkomen alsof de verzakkingen uit de lucht komen vallen. Toch kunnen ze nauwelijks verrast zijn - de problemen zijn immers al vierenhalf jaar geleden begonnen. Op 8 maart 2004 meldde AT5 het volgende:

Sinds het begin van de voorbereidende werkzaamheden aan de ondergrondse stations van de Noord/Zuidlijn, lopen de kelders van de panden naast de bouwplaats vol met water. Er zijn meldingen van wateroverlast op het Rokin, de Vijzelgracht en de Ferdinant Bolstraat. Projectbureau Noord/Zuidlijn ontkent dat de overlast met de aanleg van de metro te maken heeft. In februari verzakte al een deel van de brug bij het CS, en de trambaan op de Vijzelgracht zakte een aantal centimeters in. Volgens de gemeente is het echter onduidelijk of er direkt verband is met de bouwwerkzaamheden.

Let vooral op de volgende zinnen: 'Projectbureau Noord/Zuidlijn ontkent dat de overlast met de aanleg van de metro te maken heeft.' en het bijna even fraaie 'Volgens de gemeente is het echter onduidelijk of er direkt verband is met de bouwwerkzaamheden.' Kijkend naar de berichtgeving over de Noord-Zuidlijn van de afgelopen jaren is er een opmerkelijk patroon te bespeuren van epatante onkunde, het bagatelliseren van de genomen risico's en het ontkennen van verantwoordelijkheid voor de ontstane schade.

Je kunt geen omelet bakken zonder een paar eieren te breken. En waar een tunnel wordt gegraven in slappe grond is het bijna onvermijdelijk dat hier en daar iets verzakt. Maar bij lezing van het stukje uit 2004 ontstaat het gevoel dat projectbureau en gemeente zich vooral hebben toegelegd op het beperken van imagoschade voor het project, en dat daardoor diepgravend onderzoek (pun intended) naar de verzakkingen te lang is uitgesteld. Door gedegen onderzoek hadden blunders bij het plaatsen van de damwanden en bij het funderen van panden aan de Vijzelgracht kunnen worden vermeden. Het ziet er naar uit dat dat onderzoek er nu alsnog komt, maar vier jaar te laat.

Frank Zappa, hij ruste in vrede, was geen natuurkundige maar muzikant. Toch heeft hij een in dit verband belangwekkende uitspraak gedaan, die niet vaak genoeg kan worden geciteerd: 'Some scientists claim that hydrogen, because it is so plentiful, is the basic building block of the universe. I dispute that. I say there is more stupidity than hydrogen, and that is the basic building block of the universe.'

Hoewel Zappa's theorie zeker plausibel is, werd het wetenschappelijke bewijs ervoor nooit geleverd. Alleen al daarom moet de aanleg van de Noord-Zuidlijn tot elke prijs worden voortgezet.