Het lijkt een onbenullig feitje. Hebben die Leidenaren daarvoor in alle Europese hoofdsteden met microfoontjes rondgelopen? Maar deze ontdekking duidt op iets merkwaardigs: het ontstaan van echte stadsdieren, optimaal aangepast aan het meest kunstmatige landschap ter wereld.
We wisten al eerder dat stadsdieren zich anders gedragen dan hun soortgenoten van het platteland. Meerkoeten en futen die in onze grachten leven broeden veel eerder in het jaar dan hun soortgenoten die een paar kilometer verderop tussen de boeren in Waterland wonen. Ze broeden vaker achter elkaar, brengen soms wel drie legsels per jaar groot en beginnen op jongere leeftijd met broeden. De stad is voor hen blijkbaar een zo goede leefomgeving dat ze zich suf kunnen voortplanten. Er is eten genoeg, er is beschutting tegen wind en regen en in de winter kan het in de stad tot acht graden warmer zijn dan daarbuiten. Allemaal goede redenen om het stenen milieu te verkiezen boven de kille moerassen. Stadse futen en koeten blijven vaak ’s winters in hun grachten hangen, terwijl hun tegenhangers van het platteland zich in grote, kleumende groepen verzamelen op het IJsselmeer of op zee.
Ook wisten we al dat het stadse leven dieren lichamelijk kan veranderen. Stadsmerels hebben bijvoorbeeld dunnere snavels dan bosmerels, zodat ze makkelijker tussen stoeptegels kunnen poeren op zoek naar eten.
Maar hoeveel stadsfuten en stadsmerels ook verschillen van hun boeren-verwanten, ze zien elkaar wel als soortgenoten. Zoals een Amsterdammer kan paren met iemand uit Staphorst of met een Eskimo, zo kunnen merels uit het Amsterdamse Bos een vruchtbare verbintenis aangaan met een soortgenoot uit de grachtengordel.
Maar met die mezen zit het anders. Zangvogels herkennen hun soortgenoten aan de zang. Zodra de zang echt gaat verschillen, zien ze elkaar niet meer als mogelijke partners. Dan denken ze met een andere soort te maken te hebben. Een mens paart niet met een chimpansee, een koolmees paart niet met een mees die hij niet verstaat. Volgens de Leidse onderzoekers is het mogelijk dat bij de koolmezen een proces van soortsvorming aan de gang is. Als bosmezen en stadsmezen elkaar door de verschillende zang niet meer herkennen, dan ontstaan gescheiden populaties die steeds meer van elkaar gaan verschillen en waaruit uiteindelijk twee soorten ontstaan. De evolutie in volle kracht en vlak onder onze neus. Het is dus mogelijk dat we binnenkort de Betonmees een eigen plek in de vogelgidsen moeten gaan geven.
Eigenlijk geen wonder: de stad is inmiddels wereldwijd gezien zo’n omvangrijk en overheersend landschapstype dat allerlei dieren geen andere keus hebben dan zich eraan aan te passen. Dat bezorgt onze steden, met Amsterdam natuurlijk voorop, een heel eigen flora en fauna die in diversiteit niet onderdoet voor de natuur van het platteland.
Ook wisten we al dat het stadse leven dieren lichamelijk kan veranderen. Stadsmerels hebben bijvoorbeeld dunnere snavels dan bosmerels, zodat ze makkelijker tussen stoeptegels kunnen poeren op zoek naar eten.
Maar hoeveel stadsfuten en stadsmerels ook verschillen van hun boeren-verwanten, ze zien elkaar wel als soortgenoten. Zoals een Amsterdammer kan paren met iemand uit Staphorst of met een Eskimo, zo kunnen merels uit het Amsterdamse Bos een vruchtbare verbintenis aangaan met een soortgenoot uit de grachtengordel.
Maar met die mezen zit het anders. Zangvogels herkennen hun soortgenoten aan de zang. Zodra de zang echt gaat verschillen, zien ze elkaar niet meer als mogelijke partners. Dan denken ze met een andere soort te maken te hebben. Een mens paart niet met een chimpansee, een koolmees paart niet met een mees die hij niet verstaat. Volgens de Leidse onderzoekers is het mogelijk dat bij de koolmezen een proces van soortsvorming aan de gang is. Als bosmezen en stadsmezen elkaar door de verschillende zang niet meer herkennen, dan ontstaan gescheiden populaties die steeds meer van elkaar gaan verschillen en waaruit uiteindelijk twee soorten ontstaan. De evolutie in volle kracht en vlak onder onze neus. Het is dus mogelijk dat we binnenkort de Betonmees een eigen plek in de vogelgidsen moeten gaan geven.
Eigenlijk geen wonder: de stad is inmiddels wereldwijd gezien zo’n omvangrijk en overheersend landschapstype dat allerlei dieren geen andere keus hebben dan zich eraan aan te passen. Dat bezorgt onze steden, met Amsterdam natuurlijk voorop, een heel eigen flora en fauna die in diversiteit niet onderdoet voor de natuur van het platteland.
AT5 Nieuws
RTV Noord-Holland
Politie Amsterdam
Amsterdam.nl
RTV Amstelveen
Parool Nieuws Amsterdam
veertien reacties op "Het ontstaan van de Betonmees"
nog zoveel vragen: hoe komt het dat de zang van een stadsmees anders is dan die van zijn rurale soortgenoot? Ja, meer bijdragen van de stadsecoloog aub.
Tijd voor een nieuw verfrissend geluid in 2007! Meer stadsecoloog, meer buurt en minder ego’s!
De maat is vol: no more spinsels van voorspelbare pretentieuze pseudo-schrijvertjes in 2007.
In mijn tuin komen heel veel vogels maar ik heb nog nooit een Koolmeesje horen zingen... Ik twijfel dus ook een beetje aan de waarneming van Remco. Wel wil ik direct geloven dat zij ander gedrag vertonen ten opzichte van de 'boerenmees'. Wat dat betreft zijn dieren net mensen..(-; Yanny
@Yanny, als je vogelbezoekjes leuk vindt kun je misschien ook zo'n voedersilo ophangen. De vogelbescherming verkoopt ze, maar ik zag ze ook al op de markt en bij de dierenwinkel.
De natuur heeft toch maar weer overal een oplossing voor
Elk voorjaar hebben wij broedende vogels in de nestkasten. Heel erg leuk! Omdat ik werk zie ik de jongen niet altijd uitvliegen, maar afgelopen April had ik geluk dankzij de paar vrije dagen die ik had opgenomen. (voor iets anders) Vier perfecte kleine Meesjes vlogen achter elkaar uit. Het voelde een beetje alsof ik zelf weer een beetje moeder werd..(-: Yanny