De schrijver J F Helmers (1767-1813) zorgde voor wat reuring bij mij vorige week. In het Parool van 7 maart stond een artikel over het gedenkbord voor Jan Frederik Helmers ter gelegenheid van zijn 250ste geboortedag. Dit bord is geplaatst in de Derde Helmersstraat en maakt deel uit van het project "Geef straten een gezicht". Ik lees over dit project op de in het Parool bijgevoegde link.
Al eerder, in 2015, was een straatnaambord van Jan Frederik geplaatst in de Tweede Helmersstraat. Op dit bord staat de schrijver afgebeeld als een onooglijk mannetje, ik kan het niet anders omschrijven, een bolle en dikke kop, rond brilletje en piekhaar. Is dit Helmers? Ik ben wat gaan Googelen en vond dit portret van Helmers o.a. op de website van het Rijksmuseum en op Beeldbank Amsterdam.
Tijdgenoot Willem de Clercq (1795-1844) omschreef Helmers in zijn dagboek als "Afstotelijk: dik, met een opgeblazen gezicht als een Friese boer, rood als een kalkoen."
De schrijver E du Perron schreef in 1959 over Helmers: " Er is iets mis met de dichter Helmers, dat men beseft zodra men zijn portret ziet. Deze man, die zozeer op Pickwick leek, kon moeilijk de heroïsche bard zijn, die men in het pas herwonnen vaderland in hem wilde zien."
Het is hem dus echt, Helmers is helaas geen sieraad voor het straatnaambord, je zou willen dat hij wat knapper was!
Een vergissing?
Wie schetst mijn verbazing als op het nieuw geplaatste bord in de Derde Helmersstraat Helmers eruit ziet als een edelman, met pruik en fijne gelaatstrekken. Ik dacht, dit is niet dezelfde persoon, de maker van de borden heeft vast een vergissing gemaakt.
Op de Facebooksite plaatste ik een foto van het straatnaambord op de Tweede Helmersstraat met de tekst:
"Deze lelijkerd is Helmers, die andere van de Derde niet."
Geen reactie, toen plaatste ik na een paar uur een iets uitgebreidere, licht spottende, reactie met bronvermelding van het portret in het Rijks: "Helmers ziet eruit als een onooglijk mannetje en niet als een edelman. Het portret van de Derde en van de Tweede betreft niet dezelfde persoon, ze kunnen niet allebei J. F. Helmers heten, misschien hebben we het over Jan Frederik II en Jan Frederik III?"
Reactie verdwenen
Leuk grapje van mij, niet? Een uur later waren de reacties verdwenen en kon ik geen reacties meer plaatsen. Wat is hier aan de hand, ben ik geblokkeerd, heb ik racistische taal gebruikt? Ik vind het mailadres van de maker op de website en schrijf hem een mailtje met ongeveer dezelfde inhoud als mijn reacties: ik zie geen gelijkenis tussen de twee portretten, wie is de echte Helmers?
Ik ontvang heel snel dit bericht retour:
"Beste Kees, Ik ga dit heel kort houden want ik begin me behoorlijk te storen aan jouw ongefundeerde reacties. Het portret is wél van Helmers en is gevonden door de Helmers-expert van Nederland. Als jij het tegendeel wilt beweren ga gerust je gang, maar val mij hier niet mee lastig."
Verbaal geweld
Zo, wat een verbaal geweld. Hij had dus mijn reacties op Facebook verwijderd en wil niet in gesprek om zijn keuzes toe te lichten. Ik schrijf hem een beschaafd mailtje terug met meer bronvermeldingen en de vraag wat zíjn bronnen zijn en waarom ze de keus hebben gemaakt om op de Eerste en de Tweede het onooglijke mannetje te plaatsen en op de Derde Helmersstraat het portret van een edelman.
Zijn reactie luidt: "Ik kan je hierbij meedelen dat het Helmers écht is ook al lijken de beide portretten niet op elkaar. Daarvoor heeft de man van wie ik het portret kreeg een dusdanige reputatie als Helmers-specialist opgebouwd dat er geen enkele twijfel bestaat.
Dé Helmersexpert
Hoe zou het overleg van de maker met dé Helmersexpert gegaan zijn?
"Zeg, expert, heb je niet een alternatief portret van Helmers? Dat lelijke hoofd van de Tweede wil ik niet uitvergroot op het gedenkbord."
"Ja, ik heb nog een portret van Helmers als knappe edelman, gemaakt in Parijs, 1802."
"Is dat echt Helmers, het lijkt helemaal niet op het andere portret, heeft Helmers hiervoor geposeerd?"
"Nee, misschien is het een geflatteerd portret, maar zijn naam staat er wel onder. Ik heb dat portret ook gebruikt voor mijn boek, de uitgever had bezwaar tegen dat lelijke hoofd."
Ik zou nog wel willen reageren op Facebook zodat andere reageerders ook hun mening kunnen uiten over deze twee verschillende portretten, maar de Facebookpagina is en blijft voor mij gesloten.
Een lachwekkende maar ook treurige reactie van de maker van de borden. Ik kijk nu toch met een ander blik naar Jan Frederik II en Jan Frederik III, arme Helmers!
Klik op onderstaande afbeeldingen voor vergroting:
De stad Amsterdam van de 19e eeuw gaf maar niet zó drie straten je naam.