Nooit eerder pakte Amsterdam zo groot uit als met het plan voor de 'Tuinsteden' aan de westkant om de woningnood te lijf te gaan. Die nood was er al voor de oorlog, maar toen vooral kwalitatief: de mensen die in donkere vochtige kleine etages moesten wonen snakten naar een gezondere en ruimere huisvesting. In 1934 maakte stedenbouwkundig architect Cornelis van Eesteren (hoogleraar aan de TH Delft, thans TU Delft) het AUP (Algemeen Uitbreidings Plan) voor Amsterdam: een enorm nieuwbouwplan dat voorzag in de drie 'Tuinsteden' Slotermeer, Geuzenveld, Slotervaart.
De achtergrond bij zijn opdracht was 'licht, lucht, ruimte'. Een dictator in ons oostelijke buurland zorgde ervoor dat pas in 1952 de eerste palen voor Slotermeer de grond in gingen. Bijna 20 jaar tijdverlies, dat ervoor zorgde dat Amsterdam nooit meer de woningnood te boven is gekomen.
Het vervelende met het uit de grond stampen van hele stadsdelen is, dat er een hele periode verstrijkt tussen plannen maken en de realisatie, dat was al zo met het AUP, (daar kunnen we de Tweede Wereldoorlog gemakkelijk de schuld van geven), maar hetzelfde gebeurde in de Bijlmer, en toen lag de oorlog al ver achter ons. De woningzoekenden die de plannenmakers in hun hoofd hebben, zijn vaak heel andere mensen dan degenen die zich er in een veel later stadium daadwerkelijk vestigen.
Halve wijken tegen de vlakte
''Als je alles van tevoren al wist, kon je voor een dubbeltje de wereld rond'', is helaas een vaak toepasselijke verzuchting. Een vooruitziende blik is bijna per definitie falend. De laagbouw in de ''Tuinsteden'' werd in aanzienlijke aantallen als duplex gebouwd, met de gedachte dat bij groeiende behoefte aan ruimte twee boven elkaar gelegen etages tot één woning konden verbouwd. Maar de duplexwoningen werden bevolkt door eenpersoons en kleine huishoudens, terwijl de gezinnen met meerdere kinderen op de hoogbouw aangewezen bleven.
Misschien zijn de 'Tuinsteden' wel te solide gebouwd voor de niet te voorziene toekomst. Terwijl de stokoude woningen van de Jordaan en andere oude wijken zoals de Florawijk in Noord een metamorfose ondergingen achter hun originele gevels, moeten in de 'Tuinsteden' nu hele straten en halve wijken tegen de vlakte. Maar we kunnen dat Prof. Van Eesteren niet blijven nadragen, hij kon ook niet beter weten. Hij heeft zijn Museum in zijn eigen 'Tuinstad' Slotermeer gekregen, aan de Burgemeester De Vlugtlaan, waar o.a. nog een ingericht modelhuis te zien is, compleet met Pas Toe en Tomado spulletjes! (Open op vrijdag en zaterdagmiddag).
Licht, lucht, ruimte en snel groen
De 'Tuinsteden' moesten veel groen bevatten en er moest royale ruimte tussen de woonblokken komen, met de kreet 'licht, lucht, ruimte' voor ogen. Maar dat is niet zo gunstig voor de grond-economie. Als je voldoende wooneenheden per oppervlak wilt realiseren moet je wel de hoogte in, maar hoe hoger, hoe meer slagschaduw, dus wil je aan de eis 'licht' voldoen, moeten die 'verticale accenten' zoals Van Eesteren ze benoemde weer verder uit elkaar staan, dus gaat de grondeconomie weer teniet. Ook zijn flats met meer dan vier lagen juist ongeschikt voor gezinnen met jonge kinderen, die moeten een woning hebben die hun contact met de grond niet verbreekt. Dat pakt ook weer nadelig uit voor de grondeconomie. Dan moet op het plan bespaard worden: meer flats minder open tussenruimte, minder variatie, meer herhaling van hetzelfde patroon. Gevolg is saaiheid en verlies van de herkenbaarheid van de eigen buurt.
Als je met lijn 13 over de Burgemeester Roëllstraat gaat, of zoals ik met de fiets, mis je duidelijke herkenningspunten zoals in de binnenstad. Het is opletten welke kruising je passeert.
Lege polders zijn ook niet zómaar groen te toveren, dus net als in Flevoland werden er in de 'Tuinsteden' heel veel populus canadensis aangeplant. Bomen uit jonge loten gekloond, stormvast, die heel snel groeien. Zo kleedt men een kaal landschap snel aan, zoals ook Slotermeer. Het nadeel van die snelle groeiers is dat ze ook snel leven, binnen vijftig jaar zijn ze niet meer stormvast en worden ze broos. Hun taak moet dus ver vóór die tijd al ongemerkt door andere langzamer groeiers worden overgenomen.
Kunstobject
Zes, zeven jaar geleden was het zover met de bomen langs de Burg. Roëllstraat. Om onduidelijke reden werd er één vergeten te vellen, op de kruising met de Burgemeester van Leeuwenlaan. Opeens had die kruising een herkenningspunt dat je niet over het hoofd kon zien: een meer dan 25 meter hoge boom. De wijk vond dat die boom iets beters verdiende dan verzaagd worden tot klompenhout. Men vond de kunstenares Mari Shields, zij maakte wel vaker bomen tot kunstobjecten. De boom werd 'gekandelaberd', van het bovenste deel van de kruin ontdaan, ook van de bast ontdaan, het kale hout geïmpregneerd met een rotwerend preparaat – tenslotte helder grijsblauw geschilderd.
Klik voor hele afbeelding
Een jaar lang is ze ermee in de weer geweest en het resultaat was prachtig.
Shirley Brandeis en Jaap Wals schreven er lyrisch over in het 'Geheugen van West' in 2010. Mensen die net als ik onbekend zijn in Nieuw West (ook Amsterdammers, je zal ze de kost geven) werd gezegd: 'Je neemt lijn 13 en dan moet je uitstappen bij de blauwe boom!'.
Ik was veel te laat om het kunstobject te bewonderen, al in 2013 zaagde het stadsdeel de boom alsnog om, Christiane Baethcke schreef een requiem.
Komt er nou nog iets anders langs die Burgemeester Roëllstraat wat het aankijken meer dan waard is?
Van Eesterenmuseum Amsterdam, Burgemeester de Vlugtlaan 125.
T 020-4471857 Open op vrijdagmiddag en zaterdagmiddag. http://vaneesterenmuseum.nl/
De Blauwe Boom van Nieuw West
http://geheugenvanwest.amsterdam/page/12039/een-blauwe-boom-in-de-buurt
AT5 Nieuws
RTV Noord-Holland
Politie Amsterdam
Amsterdam.nl
RTV Amstelveen
Parool Nieuws Amsterdam
Reageer op "Toeren door Nieuw-West (2)"