AmsterdamCentraal.nl

Later, op zee, met een volwassen brein, nou ja volwassen... heb ik het heelal ervaren. Dat was anders dan wat je op school had geleerd: de sterrenbeelden in hun schijnbaar vaste plek en wentelend als geheel. Bekende sterren als hulpmiddel om je positie te bepalen. Zelfs als je op de brug de tabellen hanteerde, de hoogtemetingen naar een paar kruisende lijnen op de zeekaart herleidde, was dat vooral een technisch gegeven wat hoorde bij de routine van de wacht.
Maar in de nacht buiten staan, in de volslagen duisternis bij nieuwe maan, iets wat alleen nog maar midden op de oceaan bestaat – dat is anders. Kijk omhoog, vergeet het schip, ervaar het heelal en besef je eigen plekje daarin. Daar hoef je geen Wubbo Ockels of André Kuipers voor te zijn, God nee, laten we de astronauten niet massaal willen navolgen.
Zo leer je het leven niet als een enkele reis richting dood te zien. Het is helemaal geen reis, maar een momentopname. De dood is je trouwste metgezel die je met de jaren nadert, maar dat is geen beletsel om het leven te leven, het is immers maar een momentopname.

Leo Vroman was geen astronaut, zelfs geen astronoom, maar bioloog. Daarnaast in de eerste plaats een dichter. En als zodanig bezig met de dood. Dat hoeft geen beletsel te zijn om te leven, want dat deed hij voluit met al zijn zintuigen, vooral de laatste tien jaren in voortdurend besef dat elk opstaan in de ochtend het laatste kon zijn.
Ik schreef vaak over door mij bewonderde kunstenaars die stierven. Zij hadden hun laatste ochtend opstaan achter zich. En altijd was daar nog Leo Vroman. Sinds hij de Koninklijke KANTL prijs kreeg in 2010 in Antwerpen dacht ik elk jaar: de dood is Leo vergeten! Als 'Engelandvaarder', een mensenleven geleden, was hij zelf het lot ontglipt. Maar zou nu dan toch werkelijk één keer iemand door zijn trouwste metgezel vergeten zijn?
Leo werkte tot zijn laatste dag en stond vol in het leven samen met zijn vrouw Tineke – onnavolgbaar?

Uitstel van het einde

Het advies in dit stakkergebouw
is: Blijf zo lang mogelijk bezig,
maar ik neem dat niet zo nauw
en ben dus flakkerend aanwezig.

Zo voel ik mij soms naar buiten zweven
als ik naar ons uitzicht kijk,
en ben, Bezig, dan weer even
in twee kamers tegelijk.

Dan weer, graag bij bliksemlicht,
moet ik nodig een gedicht
en ben een vleugelsinterklaas,
een onweerbare huispoweet
van fladderend meesterwerk, helaas
niet wetend hoe het onweer heet.

Duikelend schaam ik mij dan weer
voor mijn vlegelachtigheid
en de draad noodlottig kwijt
schrijf ik mij neer.

Leo Vroman (C) Uitgeverij Querido, Amsterdam.

Leo Vroman schreef in mei 2011 voor het literair tijdschrift Tirade op verzoek alvast zijn eigen overlijdensbericht.