De geschiedenis zoals die onderwezen wordt op de meeste scholen gaat vooral over mannen, in het bijzonder over witte mannen. En dat is gek, want niet alleen was ook vroeger de helft van de mensheid vrouw, ook was een stad als Amsterdam vanaf de zeventiende eeuw zeker geen exclusief witte stad meer. Sterker nog er was toen al sprake van een kleine vrije zwarte gemeenschap in de stad.
Al in de jaren dertig van de zeventiende eeuw ontstond er een kleine zwarte gemeenschap in de stad. Veel van de mannen in deze gemeenschap waren zeelui in dienst van de WIC en VOC. Wat de achtergrond van de vrouwen was, is vaak moeilijker te achterhalen. Maar de meeste van hen waren waarschijnlijk voormalige bedienden, die al dan niet in slavernij in Amsterdam terecht waren gekomen en in die stad hun vrijheid hadden gekregen of opgeëist.
Vertekend beeld
De meeste zwarte Amsterdammers leefden in deze tijd in de omgeving van de huidige Jodenbreestraat. Van sommigen weet ik alleen wanneer ze trouwden of kinderen kregen, van anderen weten we niets omdat er nooit iets van hen is vast gelegd. Toch zijn er heel wat namen en gebeurtenissen in de Amsterdamse archieven bewaard gebleven. Vaak juist wanneer men in problemen raakte of in aanraking kwam met justitie. En hoewel dit soort bronnen natuurlijk een vertekend beeld kunnen opleveren, immers wanneer iemand zijn hongerige buurman een stuk brood geeft, komt dit niet in de archieven, maar als je gearresteerd wordt omdat je een brood steelt wel . Toch kunnen ook dit soort bronnen ons waardevolle inkijkjes geven in het verleden.
Vechtpartij
Zoals over Francisca over wie meerdere notariële verklaringen bewaard zijn gebleven. Aanleiding van de verklaringen was een vechtpartij voor de deur bij de makelaar Manuel de Campos op paaszondag 11 april 1632. Wat er zich daarvoor precies had afgespeeld wordt niet duidelijk, maar op die dag trok een groep van vijf zwarte vrouwen en twee zwarte mannen naar het huis van deze makelaar. Er werd met stenen gegooid en met stokken geslagen, waarbij de zwangere dochter van De Campos gewond raakte. Twee dagen later, dinsdag 13 april, laat De Campos verschillende getuigen van het voorval een verklaring af leggen bij een notaris. De verschillende verklaringen geven gedetailleerde informatie over het leven van Francesca, gezien door de ogen van haar buren. Zo blijkt dat Francesca eerder waarschijnlijk dienstbode was van een zekere Luis Gomes in Hamburg, maar in 1632 leefde zij, met een aantal andere zwarte Amsterdammers, als vrije vrouw in een kelderwoning in de stad. Zij speelde duidelijk een belangrijke rol in de vorming van de zwarte gemeenschap in die tijd. Volgens een getuige zou Francisca ‘al de swarten die hier ter stede comen, aenhouden in haer huijs, en koppelen aen Swartinnen’. Ook uit de verklaring van haar bovenbuurman blijkt de leidende rol die Francisca speelde in de groep en in het vormen van een kleine gemeenschap ‘dat oock dezelve Francisca in haer huijs verscheijde swarten en swartinnen ophoudt, haer doende trouwen & ontrouwen naer haer lust’. Diverse namen van bewoners van haar kelder werden genoemd, waaronder de vrouwen Hester en Dina, de laatste zou zelfs uit de gevangenis zijn ontsnapt.
Kwaad daglicht
De verklaringen waren natuurlijk bedoeld om Francesca en haar gezelschap in een kwaad daglicht te stellen, toch geven ze ons ook een interessant beeld van een zwarte vrouw die in de jaren 1630 een huis heeft in een kelder in de Breestraat, die actief zwarte mannen en vrouwen die in de stad komen opzoekt en opvangt in haar huis. Kortom iemand die actief en tamelijk succesvol een gemeenschap weet op te bouwen.
AT5 Nieuws
RTV Noord-Holland
Politie Amsterdam
Amsterdam.nl
RTV Amstelveen
Parool Nieuws Amsterdam
twee reacties op "Francesca, vrije zwarte vrouw in Amsterdam"