Home > > Engelse gedichten over Amsterdam

Engelse gedichten over Amsterdam

Een recensie

13 poets for next to nothing

Dichter en poëzie-promotor Kees Godefrooij geeft vrij frequent zeer betaalbare poëziebundels uit met verschillende dichters. Zijn meest recente uitgave is ’13 Amsterdam poets for next to nothing’. Dit is een vertaling van een eerdere uitgave: ’13 Amsterdamse dichters voor bijna niets’.

Tijdens het OBA Open Podium van 28 maart 2015 sprak ik de uitgever. Hij vertelde mij de achtergrond van de bundel.

“Bij poëzie boekhandel Perdu in Amsterdam komen regelmatig toeristen binnen die graag Nederlandse gedichten over Amsterdam zouden lezen. In vertaling, want zij spreken meestal geen Nederlands. De bundel ‘13 Amsterdam poets for next to nothing’ moet in deze behoefte voorzien.”

Wie met deze inzet iets uitgeeft, doet een belofte. Als ik een toerist zou zijn en ik zou een poëziebundel kopen met Amsterdamse dichters, dan verwacht ik:

  1. alleen Amsterdamse dichters
  2. gedichten over Amsterdam
  3. een goede Engelse vertaling

In hoeverre voldoet de bundel aan deze belofte?

Amsterdamse dichters
Om met het eerste punt te beginnen: Niet alle dichters uit de bundel wonen in Amsterdam. Wel zijn ze allemaal op één of andere manier aan deze stad verbonden. Als een dichter niet in hoofdstad woont, dan is hij of zij er wel vaak te vinden. Dat wij de term 'Amsterdam poets' op die manier moeten lezen, blijkt ook uit het voorwoord:
“Thirteen poets, all somehow connected to Amsterdam. Not all of them as inhabitants, but they share their love for this city and are often invited there to let their words be heard.”
Maar is dit genoeg? Persoonlijk vind ik het belangrijker dat de verbintenis met Amsterdam uit de gedichten blijkt, dan of een dichter wel of niet woont in de hoofdstad. Een goed voorbeeld is het mooie gedicht Vlieland - Amsterdam (V -A) van eilanddichter Gerda Posthumus.

Gerda Posthumus

[Eilanddichter Gerda Posthumus - klik voor vergroting]

In dit moderne Shakespeare sonnet beschrijft de Vlielandse Gerda hoe zij zich thuis voelt in het literaire leven van Amsterdam maar: 'om te blijven was het nog te vroeg'.

Gedichten over Amsterdam
De meeste gedichten gaan herkenbaar over Amsterdam, maar dit geldt niet voor alle gedichten. Van de 26 gedichten zijn er 8 die naar mijn idee niets met de hoofdstad te maken hebben.
Zo is het gedicht ‘E-mailadres’ van Kees Godefrooij romantisch en met humor geschreven, maar het heeft niets met Amsterdam te maken. In het gedicht zitten zelfs verwijzingen naar de Sixtijnse kapel, de Zuilen van Hercules en naar Babylon. Wij zijn dan wel heel ver van de Nederlandse hoofdstad verwijderd. De enige connectie lijkt te zijn, dat de dichter in Amsterdam woont.
Gelukkig zijn er voldoende gedichten die alleen over Amsterdam kunnen gaan. De meeste daarvan zijn ook zeer de moeite woord. Zo heeft dichter Paul Roelofsen slechts 25 woorden nodig om de essentie van de stad te benoemen:

Herfst in Amsterdam
Fiets zonder zadel

tegen een boom
boom zonder blad

naast de kerk
kerk zonder geloof

onder de hemel
hemel leeg zonder God

Ook in vertaling staat dit korte gedicht als een huis:

Autumn in Amsterdam
Bike without a saddle

against a tree
tree without leaves

next to the church
church without believes

under heaven
heaven empty without God

Engelse vertaling
De vertaling is van schrijfster Tonny Hollanders. Zij heeft een aantal jaren in Engeland gewoond. Je mag dan ook verwachten dat zij een uitstekende beheersing heeft van de taal. Toch laat de vertaling hier en daar wat te wensen over. Neem bijvoorbeeld het volgende korte gedicht van de dichter J.C. Aachenende:

Stalinlaan 1950
Het koeren van de duiven

vertrouwelijk geluid

in achtertuinen

tussen de hoogbouw

niet meer dan vijf hoog

om zes uur in de morgen.
Achttien

geen geld

en ook geen zorgen.

Tonny Hollanders maakt hiervan:

Stalinlaan 1950
The cooing of pigeons

confidential sound

in back gardens

between the high rising buildings

of no more than five stories

at six in the morning.
Eighteen

no money

but then again

no worries.

Er zijn een paar redenen waarom ik deze vertaling niet zo geslaagd vind.
Om te beginnen, is 'confidential sound' niet zo'n goede vertaling van 'vertrouwelijk geluid'. Bij 'confidential' denk je eerder aan vertrouwelijke informatie en niet aan geluiden die je al zo vaak heb gehoord, dat zij vertrouwd in de oren klinken. De term 'familiar' was een betere vertaling geweest.
Mijn grootste bezwaar is echter de vertaling van de laatste strofe. In het origineel staat:
Achttien

geen geld

en ook geen zorgen.

De vertaling:

Eighteen

no money

but then again

no worries.

Niet alleen ontstaat door deze vertaling een extra regel, waardoor de vorm van het gedicht verandert, maar door het gebruik van een woord dat een tegenstelling aanduidt, verandert ook de betekenis. In het origineel staat niet voor niets het verbindingswoord 'en' en niet het tegenstellend voegwoord 'maar'. Er is in dit gedicht geen sprake van een tegenstelling. Voor een juiste waardering van het hele gedicht is dat cruciaal.
Bij de meeste andere gedichten is de vertaling beter, maar ook daar gaat het af en toe mis.

Conclusie
Is de uitgever erin geslaagd om met een bundel te komen die aan de verwachtingen zal voldoen van de buitenlandse toerist? Het antwoord luidt: ten dele.
Er staan voldoende mooie gedichten in over Amsterdam om je in het vliegtuig naar huis te vermaken. Maar de toerist kan dan beter geen enkel woord Nederlands spreken. Anders zal hij of zij merken dat de vertaling nog al eens rammelt. En dat kan het leesplezier flink bederven.
Als poëzieliefhebber en inwoner van Amsterdam vind ik dat jammer. Voor zover ik weet, is dit de enige Engelstalige poëziebundel met gedichten over Amsterdam van hedendaagse Nederlandse dichters. Daarmee voldoet de bundel in een duidelijke behoefte van de poëzie-minnende toerist.

Advies
Voor veel toeristen zal het boekwerkje een eerste kennismaking zijn met de Nederlandse poëzie. Dat de bundel niet zo goed is als hij zou kunnen zijn, doet mij daarom pijn in het hart. Ik moedig het initiatief aan, maar voor een heruitgave wil ik de uitgever wel de volgende punten ter overweging meegeven:
Vervang de gedichten die niets met Amsterdam te maken hebben door gedichten die wel over deze stad gaan.
Kijk nog eens goed naar de vertalingen. Wellicht kan een kritische peer review helpen.

Bundel kopen
De volgende dichters zijn in de bundel opgenomen: 
J.C. Aachenende, Loes Essen, Kees Godefrooij, Aurora Guds, Gerdin Linthorst, Simon Mulder, Ronald M. Offerman, Gerda Posthumus, Paul Roelofsen, Joop Scholten, Frans Terken, Martin van de Vijfeijke en Jos Zuijderwijk †.
De bundel kost € 7,50 en is verkrijgbaar bij poëzieboekhandel Perdu in Amsterdam (Kloveniersburgwal 86, tel. 020 422 05 42).


twee reacties op "Engelse gedichten over Amsterdam"

JohnN
-1-  JohnN:
Pas maar op met je recensies. Je oordeel wordt maar al te vaak als veroordeling gezien. En wie veroordeelt eindigt op de brandstapel. ;-)
Ik moet met je instemmen dat het weergeven van oorspronkelijk Nederlandstalige poëzie in een andere taal beter door ''native speakers'' kan gebeuren. Zelfs als men enkele jaren in een ander land woonde is de taalbeheersing zelden goed genoeg om poëzie te kunnen vertalen.
Robin Kerkhof
Hallo John,

Als literator had ik liever een meer positieve recensie geschreven, maar als schrijver kan ik niet anders dan eerlijk op te schrijven wat ik vind. Of in de woorden van W.F. Hermans:
"Literatoren zijn onverzadigbare vriendenkwekers, schrijvers hebben eigenlijk geen enkele vriend."

Reageren?  

Lees vooraf even de regels voor discussies op Amsterdam Centraal door.

Eigen afbeelding bij reacties? Ga naar gravatar.com en meld je aan met het mailadres dat je ook hier voor reacties gebruikt.

(verschijnt niet online, is nodig voor gravatar afbeelding)
(optioneel veld)
Om geautomatiseerde spamreacties te voorkomen, wordt u gevraagd deze simpele vraag te beantwoorden.

Reactiemoderatie staat aan op deze site. Dit betekent dat je reactie niet zichtbaar zal zijn, tot deze is goedgekeurd door een beheerder.

Persoonlijke info onthouden?
Kleine lettertjes: Alle HTML-tags behalve <b> en <i> zullen uit je reactie worden verwijderd. Je maakt links door gewoon een URL of e-mailadres in te typen.