Vorige week keek ik mijn ogen uit, tijdens een nieuwsuitzending van onze zowel geroemde als verguisde publieke omroep. Ergens was weer eens met vuurwapens getracht om mensen tot dingen aan te zetten waar ze alleen onder zware dwang toe bereid waren. Dat gebeurt overal in de wereld als dagelijkse realiteit, maar we hopen steeds weer dat in een rechtsstaat – als de onze, denken we daarbij trots – dit tot opvallende uitzonderingen zal blijven behoren.
Dat dreigen met vuurwapens, nog afgezien van het daadwerkelijk vuren ermee, moet dan ook ijverig worden bestreden. Onder andere door de afschrikwekkende werking van de straffen die erop staan. Jaren geleden was ik erg van mijn stuk toen ik in een Texaanse stad politiekogels om mijn oren hoorde fluiten, terwijl ik me als argeloze wandelaar in een drukke straat bevond waar een paar van criminele daden verdachte personen op hun vlucht werden achtervolgd door een politieauto.
Toen ik bij mijn Amerikaanse vrienden aankwam vertelde ik, nog wat overstuur, over mijn ervaring. Zij reageerden vrij laconiek dat zulke achtervolgingen geen uitzondering waren en dat iedereen bij een langer verblijf in die stad zoiets wel eens of zelfs vaker meemaakte. Ik besefte wat mij nog het meest stoorde: het aanvaarden van buitenstaanders als potentiële slachtoffers ten gunste van het scoren van een arrestatie. De V.S. stond in de 20e eeuw blijkbaar nog altijd veel dichter bij 'the wild west' dan Europa, eindelijk wijs geworden door twee wrede oorlogen - stelde ik ietwat teleurgesteld vast tegenover mijn vrienden.
'Ja, pas maar op', lachte Harry, 'jouw blikken naar mijn vrouw Marilyn zijn me niet ontgaan!'
Crime passionel
Als voorbeeld van het verschil van mijn ideeën over West-Europese rechtsstaten ten opzichte van Texas maakte mijn vriend me snel wijzer. Mocht hij me ooit met zijn Marilyn in bed verrassen, kon hij me met één schot van iedere verdere aardse activiteit stoppen. Dergelijke eigenrichting bleef als 'crime passionel' in zijn staat – en diverse andere 'western states' – nog onbestraft.
'Het is maar dat je het weet', zag ik achter zijn grijns.
In een heel andere staat zag ik hoe een agressief conservatief type, dat zich bij een vrijwilligersteam voor wijkbescherming had aangemeld, eigenmachtig politiemannetje ging spelen. Hij achtervolgde een zwarte man die zich, zo meldde hij telefonisch aan het politiestation: 'verdacht gedroeg'. Nog voordat de politie arriveerde schoot hij de vermeende verdachte dood. Er gaat nog heel veel mis in 'God's Own Land' bleef ik van mening.
Ferme tikken
Intussen zie ik Nederland veranderen. We leunen nu op een stoer Opstelten-Teeventeam dat onder goedkeuring van Mark Rutte 'van de ferme tikken' de grenzen voor eigenrichting stevig oprekt in richting 'wilde westen'. Daar wordt ons land veiliger van, zal de diepe gedachte hierachter zijn.
Nu en dan wordt er geoogst. Vakkenvullers van Albert Heijn achtervolgen een zwerfster met een paar gestolen bierblikjes en slaan haar dood.
Een politieman ziet een donkere man op een spoorperron en schat hem wapengevaarlijk in. Als hij zich omdraait om weg te lopen in plaats van zich in de armen van de politieman te storten schiet de hermandad. Niet in zijn benen maar door de halsslagader. Een inschattingsfoutje gevolgd door een vaardigheidsgebrek. De jongeman blijkt niet gevaarlijk, zonder strafblad, maar zijn dood is nu eenmaal onherroepelijk.
Politieauto's achtervolgen verdachten van benzinediefstal in druk verkeer en veroorzaken afschuwelijke verkeersongelukken. Statistieken van ernstige aanrijdingen door politieauto's vertonen zeer schrikbarende cijfers. 'Shit happens'...
Rembrandt
Ik steek van kinds af vaak het IJ over met de pont, naar de stad die ik al even lang als 'mijn stad' beschouw. Telkens als ik bij het Tolhuis sta, besef ik: in Rembrandt's tijd, vier eeuwen terug was op die plek het galgenveld, waar ieder die over de schreef ging ter afschrikking moest bengelen.
'We zijn gelukkig beschaafder geworden', dacht ik na mijn Amerikaanse periode steeds opnieuw.
De laatste 3-4 jaar twijfel ik echter weer, want tv regeert de massa en de massa stuurt de macht. De publieke omroep is haar veelgebruikte hoer. Populaire tv-persoonlijkheden als Geert Wilders dringen zich tussen haar andere vaste klanten. Verleden week zag ik hoe een hoofdofficier van justitie, geflankeerd door twee zwijgende ledenpoppen zijn 'shining hour' beleefde. Niet gehinderd door tegenspraak schoof hij de onafhankelijke rechter opzij en troonde in diens zetel. Voordien nam hij nog wel even tijd voor de kapper. Zijn beurt om ook te deinen op de social mediagolven na het succes van de Wilders-performance. Het Opstelten-Teeventeam kan tevreden meekijken.
Het is me te moede alsof ik een bezwerende stem van Prins Bernhard vanuit zijn graf hoor: wie er ook aangeklaagd wordt, ik betaal de kosten! Ja, ja... hij was een kenner van het verschil tussen goed en kwaad.