AmsterdamCentraal.nl

Direct na dit nieuws liepen de emoties bij veel partijen hoog op. Hoewel de persberichten en verklaringen na de fatale inbraak een stuk genuanceerder waren, wisten velen te vertellen hoe ernstig D. met onder meer een honkbalknuppel was mishandeld. Helemaal uit de bocht vloog SP-politicus Harry van Bommel, die via Twitter bijna triomfantelijk uitgelaten de vinger richting Teeven wees, alsof deze zelf de knuppel ter hand had genomen. Teeven had namelijk naar aanleiding van een soortgelijke situatie in het Brabantse Diessen gesproken over een "bedrijfsrisico". Dat deze zaak pas veel later speelde, was voor Van Bommel geen reden om nog eens na te denken over de toepasselijkheid van zijn reactie.

Noodweer
Maar hoe zit het nou? Teeven en zijn club nemen het op voor misdaadslachtoffers die in juridische problemen komen omdat ze "lijf, goed of eerbaarheid" verdedigden tegen "een ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding", teksten die ze niet zelf verzonnen maar die al jaren onder het kopje "noodweer" te vinden zijn in het Wetboek van Strafrecht. Tot op heden resulteerden de inspanningen van Teeven in een richtlijn voor politie en justitie om dit soort mensen wel formeel als verdachte aan te merken, maar ze in beginsel niet te onderwerpen aan de daarbij horende vrijheidsbeperkende maatregelen. Een voorstel om ook de verdachterol verder af te zwakken haalde het vooralsnog niet. Dat laatste lijkt me terecht, iemand die naar eer en geweten heeft gehandeld heeft er geen enkel probleem mee om zichzelf te moeten verantwoorden, zolang de bijbehorende rituelen (zakken leegmaken, schoenveters inleveren en de cel in) maar achterwege blijven.
 
Dat er aan het te ver doorvoeren van dit soort op zich prima initiatieven wel degelijk gevaren zitten laat zich misschien wel het best illustreren door de lezersreacties van voorstanders in kranten en op websites; allemaal rechtschapen burgers die juichend het jachtseizoen openen met het geile fantasieën over honkbalknuppels, ijzeren staven, verbrijzelde knieën en sondevoeding. Het verschil tussen mijn en dijn mag dan bij de meeste mensen loepzuiver tussen de oren zitten, bij het onderscheid tussen zelfverdediging en eigenrichting hebben we nog een aardige blinde vlek weg te werken. Rechtschapen burgers overigens die een visie ontwikkelen vanachter een toetsenbord, maar nog nooit een inbreker van dichtbij hebben gezien.

Adrenaline
In Nederland ligt het geweldsmonopolie al sinds jaar en dag bij de politie. Politiemensen volgens een meerjarige opleiding waarin alle facetten van het toepassen van geweld zowel praktisch als theoretisch intensief worden ingetraind. Na hun opleiding worden agenten meerdere keren per jaar afgetoetst om hun bevoegdheden te mogen gebruiken. Toch constateerde de nationale ombudsman onlangs dat er op dat gebied bij de politie nog steeds het nodige mis gaat. En dat levert op zich weer een aardig vraagstuk op: als onze professionals al regelmatig de plank mis slaan, wat moeten we dan verwachten van een ongetrainde en onvoorbereide burger die van het ene moment op het andere, stuiterend van de adrenaline wordt geconfronteerd met een inbreker in z'n tuin?

Ik kan u bijna hóren denken: mens, waar wil je naar toe? Neem eens een standpunt in of zo! En dat is nou eigenlijk mijn punt: het recht op zelfverdediging (van de één) lijkt haaks te staan op het recht op bescherming van de lichamelijke integriteit (van de ander); feitelijk kún je geen standpunt innemen voor het ene recht, zonder het andere te ontkennen. En dat maakt het eigenlijk ongepast om daarin meningen te polariseren. Dat snappen ze bij de SP ook wel en daarom mag je er gerust van uitgaan dat onze vriend Van Bommel hier puur en alleen om electoraal gewin hard op de man speelt.

Dat de direct betrokkenen daar anders over denken is op zich logisch, dat heeft iets te maken met emoties en genoegdoening. Voor vrienden en familie was Ton D. een willoos slachtoffer, waarvan eigenlijk niet eens is bewezen dat hij iets wilde stelen (het onderzoek daarnaar zal ongetwijfeld gezien zijn toestand op een laag pitje zijn gedraaid), maar die wel door vier klerenkasten in de val werd gelokt en vervolgens, na eerst flink onder handen genomen te zijn, koelbloedig werd afgemaakt. Aan de andere kant staat de wanhopige uitbater die, in de steek gelaten door de politie, na de zoveelste diefstal gedwongen werd zijn eigen toko te verdedigen, waarbij de gevangen dief zo hevig tegenspartelde dat diens toch al zwakke hart het begaf. Binnen die scenario's bestaan vele variaties en ik kan me zo voorstellen het juiste verhaal iets te maken zal hebben met emoties, adrenaline, zelfbeheersing, angst en een ongelukkige combinatie van allerlei factoren. Een verhaal waarin alleen slachtoffers bestaan en geen koele, berekenende criminelen.

En dat is misschien wel het grootste probleem voor de meeste mensen: schurken en helden zijn niet altijd aan te wijzen, soms zijn het alleen maar mensen die emotionele keuzes maken. Maar ja, maak dáár maar eens politiek van!