AmsterdamCentraal.nl

Een inmiddels bekend voorbeeld van een Amsterdammer die betrokken was bij slavenhandel is Paulus Godin, bestuurder van de WIC en directeur van de sociëteit Suriname.

Bekend omdat hij de Herengracht 502 liet bouwen, de huidige ambtswoning onze burgemeester. Op de website Amsterdam en slavernij zie je zijn naam in een contract voor de levering van 1800 pieces de India, gezonde Afrikanen van tussen de 15 en de 36 jaar.

Stowage of the British slave ship Brookes under the regulated slave trade act of 1788 - Bron: Wikipedia.nl
[Klik voor hele afbeelding]

Veel minder bekend zijn de Amsterdamse vertegenwoordigers van Surinaamse plantages die regelmatig bij de WIC kwamen om slaven te bestellen. Een contract voor de levering van 250 mensen uit 1706:

Salomon van Loo twaalf slaven voor rekening van Joan Kevink, aan hem af te leveren.
Joan Baptis van Malsen, voor rekening van Henrij Mackinthois. Een order van zes slaven, aan Jan Machinthois af te leveren.
Joan Wilhem van Meel zes slaven voor rekening van Elias Giraudet. Aan hem af te leveren.
Dirck Booner vijftien slaven voor rekening van Balthazar Vermeulen. Aan hem af te leveren.
Dirck Booner zes slaven voor rekening van Philipa Houtkoopers. Aan haar af te leveren.

Notaris Stephanus Pelgrom, tevens secretaris van de Sociëteit Suriname, legde dit alles keurig vast.

Ook de afspraken met slavenhalers werden door notarissen vastgelegd, inclusief het salaris van de schipper en een eventuele bonus bij het aanleveren van extra slaven:

Als hij voor de reders rekening 320 leverbare slaven naar West-Indië brengt óf als hij een minder groot aantal brengt waarvan de kwaliteit nog steeds zo goed is dat de lading voor ten minste 120.000 guldens verkocht kan worden. Dan is er 1200 gulden (bonus zouden we nu zeggen) voor de kapitein.

Zo’n schipper vertrok vervolgens naar Afrika om daar mensen te kopen om ze in Amerika door te verkopen. De gekochte Afrikanen werden onder erbarmelijke omstandigheden naar het Caribisch gebied gebracht.

De taferelen die zich aan boord en in afwachting van verscheping af gespeeld moeten hebben, kunnen wij ons nauwelijks voorstellen. Soms werd het zelfs het bootspersoneel te veel en lieten zij bij de notaris een verklaring afleggen.

Een ooggetuige, matroos van het slavenschip De Juffrouwen Anna en Maria, doet in 1765 een schokkende verklaring:

Ik heb menigmaal gezien en ondervonden, dat Oppermeester Brukelman, niet alleen de gezonde maar ook de zieke slaven heeft geslagen, gestoten, getrapt, en mishandeld en gesneden so dat er verscheijdene van hen door de mishandelingen sijn gecrepeerd en gestorven.

Ondanks deze omstandigheden overleefden de meeste gevangenen de reizen over de Atlantische Oceaan en werden ze bij aankomst als slaven verkocht aan plantages.

[Kaart Berbice, 1741(Bron: Stadsarchief Amsterdam) - Klik voor hele afbeelding]

Daar werden ze letterlijk deel van de inventaris van de plantage en moesten zij onder zware omstandigheden werken voor de Amsterdamse stapelmarkt. Zo verging het honderdduizenden in Suriname, Berbice of waar er maar vraag was.

Het bijzondere van de archieven is dat de namen van veel van deze slachtoffers niet verloren zijn gegaan. Met Amsterdam en slavernij hoopt het Stadsarchief hieraan een bijdrage te leveren en vooral ook een aanzet te geven tot nieuw onderzoek in hun eigen en andere archieven met betrekking tot deze belangrijke Amsterdamse geschiedenis.

Mark Ponte werkt bij het Stadsarchief Amsterdam en is ook medewerker van Amsterdam Centraal.