Home >
Cultuur
> De jaarlijkse Zwarte Piet discussie

De jaarlijkse Zwarte Piet discussie

Cultuur
door: Arnoud de Jong 04 December 2012
Enigszins halfslachtige Piet - Foto: Peter Eijking

Zoals elk jaar is er weer een hoop gedoe over Zwarte Piet. De krant staat er vol mee. De één vindt hem een racistisch overblijfsel uit de koloniale tijd, de ander vindt hem een onderdeel van ons vaderlands cultuurgoed, dat beslist behouden moet blijven. Wethouder Andrée van Es wil hem afschaffen en vervangen door een witte piet met zwarte veeg op de wang.

Ik houd mij wijselijk buiten deze discussie, laat ik hooguit een enkele kanttekening plaatsen.
Hoe had de wethouder bijvoorbeeld haar idee in de praktijk gestalte willen geven? Zwarte Piet bestaat bij de gratie van de schmink, anders zou hij/zij herkenbaar zijn. In veel families is Zwarte Piet gewoon tante Annie en die maak je niet onherkenbaar door haar alleen een veeg te geven. Vergeef mij deze dubbelzinnigheid, maar ik volg slechts de redenering van de wethouder. Zij kan wel allerlei politiek correcte dingen roepen, maar heeft geen enkel benul van de problemen in de uitvoeringspraktijk.

Die veeg gaat dus niet werken. Er is ook wel eens geopperd om Piet allerlei andere kleuren te geven. Het is een mogelijkheid, hoewel ik persoonlijk smurfenblauw tamelijk afstotelijk vind. Bovendien hebben kleuren dikwijls een associatie met politieke stromingen en krijg je straks dáár weer gedonder over.
Trouwens, als tante Annie voortaan zelf haar kleur mag kiezen, mag het dat ook eventueel zwart zijn, of is dat voortaan een hele foute kleur? Moeten Pieten die van nature zwart zijn, zich wit gaan schminken?

Kortom, we zijn er voorlopig nog niet uit. En dan hebben we nog niet eens besproken of zo'n bisschop nog wel kan in deze tijden van katholieke misbruikschandalen.


dertien reacties op "De jaarlijkse Zwarte Piet discussie"

Theo
-1-  Theo:
Zwarte piet is natuurlijk een Moor. Een knecht, geen slaaf.
Maar onderdeel van onze cultuur en geschiedenis. Zoals gezegd in gebruik genomen als simpele vermomming uit een tijd dat negers voor ons nog gewoon in Afrika woonden, en dus exotisch en sprookjesachtig.
Nederlanders begrijpen deze traditie van binnenuit, maar is aan een buitenstaander die alleen maar een troep racistische 'blackfaces' ziet moeilijk te verkopen. Zelf vragen om begrip en tolerantie is natuurlijk uit den boze, want 'weg met ons'.
Maar als we ons diepgewortelde volksfeest gedwongen moeten opofferen voor het multiculturele ideaal, dan mogen wij van onze immigranten hetzelfde eisen. Bijvoorbeeld geen offerfeest meer. Eindelijk vrede op aarde en iedereen gelijk.
4 December 2012 - 19.17 uur
JohnN
-2-  JohnN:
De "zwarte pietfiguur" was eeuwenlang de beangstigende tegenhanger van de lieve begrijpende St.Nicolaas. Hij werd misbruikt door slechte opvoeders om hun kinderen schrik aan te jagen om ze beter in het strenge gareel van die tijd te kunnen houden. Sommige gevoelige kinderen kregen daar complexen van, nachtmerries, bedplassen, een huis vol narigheid.
Gelukkig kregen we langzamerhand wat wijzere adviezen bij de opvoeding en werd de figuur "Zwarte Piet" een leuke grappenmaker, waar de kinderen mee lachen konden en die een beetje de spanning brak van die toch wel erg indrukwekkende St.Nicolaas die huizenhoog boven alles uit torent met zijn mijter op. De Piet kreeg zijn eigen nieuwe rol die hem beter paste in een tijd waarin ouders met hun kinderen spelen in plaats van ze gescheiden van het volwassen gezelschap te houden (en vooral een beetje stil zijn!). Zwarte Piet in een modernere opvoedingsrol. Het hielp ook een beetje dat er van nature zwarte mensen in de stad kwamen rondlopen, het waren dus ook gewone mensen, die je het hele jaar kon tegenkomen en waarmee te lachen viel, niet als met Piet.
Piet werd een knuffelfiguur voor ouders en kinderen.
Wie weet heeft Piet op zijn eigen manier ook een beetje bijgedragen aan de acceptatie van het nogal nadrukkelijk tropische sausje dat over Nederland en heel West Europa is gegoten. Ik was van plan me niet, nee nooit meer in dat overgevoelige, belachelijke gesteggel over witte en/of kleuren van de regenboog Pieten te mengen, maar nu ben ik er toch in getrapt.
Dat komt niet alleen door Andrée van Es (ga wat zinnigs doen mens er ligt genoeg in je bureaula) maar ook door het Meertens Instituut. Sinds de boeken (tot hoorspelseries bewerkt) van J.J.Voskuil kon ik dat Instituut soms nauwelijks nog serieus nemen. Maar ik heb me voorgehouden dat het een karikatuur was die Voskuil destijds schetste. Maar nee hoor, ik ben weer helemaal terug bij af: Het Gezaghebbende Meertens Instituut stelt zich op als propagandist van het van Es idee: de zwarte piet moet weg, waarheen? In een kerker waar de echo's van het weeklagen van de slaven van weleer nog klinken? Hij moet vervangen door Tante Jo met een veeg roet op haar wang.
Er moet wanhopig nog verder bezuinigd worden, anders halen we de 16 miljard niet, de hypotheek-operatie moet ook alweer een half jaar uitgesteld, want de banken hebben het te druk, dus nog maar even snijden in subsidies. Anders krijgen Rutte-Dijsselbloem de sommetjes niet rond. Ik stel voor: kijk eens naar het Meertens Instituut, daar hebben ze te weinig om handen dus teveel mensen op de loonlijst. Druppel op een gloeiende plaat, maar het is een begin. Ik sla een arm om Zwarte Piet wie er aan hem zit, wit of zwart, krijgt met mij te maken: hij is mijn vriend en óók nog Noord-Afrikaan, hoe is het mogelijk he?
5 December 2012 - 13.25 uur
Suffie
-3-  Suffie:
De reactie die ik eerst wilde plaatsen was tamelijk cynisch ten opzichte van de politiek-correcte opvlieger van Van Es. Gisteren sprak ik een hele aardige en nuchtere, Surinaamse collega die me uitlegde dat hij het toch allemaal niet zo humoristisch vindt om op straat door de kinderen als "zwarte Piet" te worden aangesproken. Zet je dan wel aan het denken...
7 December 2012 - 12.20 uur
f.bol
-4-  f.bol:
Gewoon kinderen uitleggen dat piet zwart is geworden door het roet van de schoorsteen en dat dat heel wat anders is dan de Surinaamse collega van Suffie. Vervolgens, als je je kind enkele jaren later het hele verhaal vertelt schenk je ook aandacht aan de van oorsprong racistische achtergrond van Zwarte Piet. Klaar, opgelost zonder cultureel erfgoed te vernaggelen of met gekunstelde oplossingen als gele en groene of veeg-pieten te komen.
8 December 2012 - 11.01 uur
JohnN
-5-  JohnN:
Fout f.bol, informeert u zichzelf eens behoorlijk voor u in het "racistisch" koortje gaat meezingen. Toen in de Nederlanden werd aangenomen dat St.Nicolaas een Spaanse bisschop was (hoewel de historie ervan uitgaat dat Turkije aannemelijker is) is zijn huidige beeld met een schare donkere knechten gevormd. In die tijd (de Middeleeuwen) waren de Moren de "gastarbeiders" van de Spaanse adel en clerus. Geen slaven, maar knechten. De historie van de mythe St.Nicolaas heeft dan ook niets te maken met Centraal Afrika, de Ashanti of de slavenhandel. En al helemaal niets met de Surinaamse collega van Suffie. Nederland wist nog helemaal niets van het bestaan van een continent aan de andere kant van de oceaan, velen dachten toen nog dat ergens aan die horizon van dat enorme water de wereld eindigde. Zelfs de bemanningen van Christoffel Columbus leefden nog in vrees of het wel waar was wat hij hun had verteld: dat de wereld een bol is en dat je dus als je naar het westen voer ook in oostindië terecht zou komen.
De fijngevoeligheid van de Nederlanders die in Suriname geboren zijn en hun nakomelingen, die wij zo liefdevol hebben ontvangen toen ze geen vertrouwen stelden in hun eigen hoofdmannen (terecht?) is dus volkomen misplaatst. En de witte Nederlanders die in het koortje van Andrée van Es meezingen zijn helemaal de weg kwijt.
De traditie van St.Nicolaas is heel oud, dateert al uit de vroege Middeleeuwen en het is uit een soort belachelijk gevoel van gewetensnood als we die door een onwetende groep laten aantasten onder invloed van allerlei gevoeligheden die gebaseerd zijn op volslagen desinformatie.
St. Nicolaas met zijn Pieten bestond allang in een tijd toen er in noordelijk Zuid Amerika alleen nog maar alligators woonden en mangrovebossen waren waarin een handjevol "indianen" leefden - zo werden ze door de onwetende Europeanen genoemd. Die oorspronkelijke bewoners hebben ook al niets te maken met slavernij. Net zomin als de Sioux in Noord Amerika het volk van de trotse "Sitting Bull" ooit slaven waren.
De enigen die een slavernij achtergrond hebben zijn het Creoolse deel van de voormalig Surinamers in ons land. Die daar terechtkwamen (toen in de Nederlanden al eeuwen de St.Nicolaastraditie bestond) door toedoen van hun eigen overheersers in Centraal Afrika die zo graag zaken deden met de Zeeuwse slavenhalers van de WIC.

Dit alles heeft NIETS TE MAKEN met onze "zwarte piet", die geniet bij mij asyl omdat hij in Nederland vervolgd wordt om zijn kleur, notabene door mensen met een kleur en domme witte meelopers in ons Nederland. We moesten ons schamen, uitgeprocedeerde asylzoekers zijn dagelijks in het nieuws kleur of wit, maar op "zwarte piet" is het vrij prijsschieten. Zelfs door zo'n uitvreter van het Meertens Instituut die beter zou moeten weten.
8 December 2012 - 14.58 uur
f.bol
-6-  f.bol:
NN, wie zegt dat ik bij het beamen dat de achtergrond van Zwarte Piet wel degelijk racisistisch is, ik refereer aan de slavernij? Die Moren, knechten, hadden die een goed salaris, deden ze het uit vrije wil en hadden ze een CAO? In de middeleeuwen had je ook blanke knechten. Waarom had de oude Nicolaas die dan ook niet in de legende? Gaat u serieus volhouden dat in de legende de pieten niet als véél lagere kaste werden gezien, met de destijds minderwaardige zwarte kleur als expressie? racisme heet zoiets.
Nogmaals, ik wil de traditie zeker niet afschaffen, maar als u zich zelf behoorlijk wilt informeren, google dan bijvoorbeeld maar eens op de traditionele betekenissen van de outfit van Zwarte Piet.
9 December 2012 - 16.37 uur
JohnN
-7-  JohnN:
Geachte Hr.(?) f.bol: Gelukkig ben ik een beetje wereldwijs, dankzij vele jaren verre reizen en veel lezen. Ik had vriendschappen onder Surinamers die mij soms racistisch op de hak namen, ik leerde het woord "bleekscheet", wat ik in Nederland nooit hoorde. Ik heb ze verteld dat ik dat niet prettig vond, ik zou zelf immers ook nooit "roetmop" zeggen. Maar dat was hun vorm van humor (!), daar moest ik maar aan wennen (dat hun vorm van humor soms wat hard kan zijn).
Ik probeerde eraan te wennen, soms onverwacht "bleekscheet" genoemd te worden zonder zelf in de tegenaanval te gaan. Ik leerde dat onder de Creolen de ergste kleurdiscriminatie uitgeoefend wordt, daarvan zou je in Nederland "verbleken". Zij maken onderscheid op nuances in eigen kring! Meisjes die het betalen kunnen ondergaan voor veel geld behandelingskuren om lichter dan hun zusjes, nichtjes, vriendinnen te zijn. Ik heb een vriendin gezegd: "Meisje wees toch trots op je huid: black is beautiful!" Tevergeefs.
De slavernij is een fixatie. De Creoolse Surinamers in Nederland (de Javaanse en Hindoestaanse Surinamers waren nooit slaven, maar gastarbeiders) moeten minstens 5 generaties terug gaan om enige connotatie met de slavernij te hebben.
Toch is het die overgevoeligheid die nu (overigens lang niet bij alle Surinaamse Nederlanders) tot het hameren op het afschaffen van "zwarte piet" heeft geleid.
Ik hoef maar 3 generaties terug te gaan en ik zit midden in de wereld van de DAGLONERS. Die mensen in het Nederland van begin 20e eeuw hadden het minstens zo beroerd als de slaven in Suriname (niet alle planters gaven hen meer slaag dan eten, want wie moest het werk dan doen?).
f.bol: wat weet u van uw bet-bet-bet-overgrootouders? Waarschijnlijk niets, evenmin als ik. En evenmin als het gros van de Creoolse Nederlanders.

Zwarte Piet van Sinterklaas was geen slaaf. Hij was een knecht in de tijd dat het bestaan van Suriname nog onbekend was. Zijn zwarte snoet heeft niets te maken met boze Creolen met open zenuwen. Hij is een vrolijke kindervriend en laat zien dat zijn gezicht bij hem hoort en hij schaamt zich er niet voor. Hij leert kinderen van alle kleuren dat hij een leuke zwarte man is.
En de Creolen moeten ophouden met het koesteren van hun persoonlijke slachtofferrol. Eer de slachtoffers van vroeger en toon respect voor hun leed door Keti Koti te vieren. Wees blij met je vrijheid en het voorrecht gelijkwaardig burger van Nederland te zijn en ga niet proberen de tradidites hier geweld aan te doen, die zijn onaantastbaar, van eeuwen voor de eerste vreemdeling voet op Zuid-Amerikaanse aarde zette.
Leer trots op jezelf te zijn zoals je bent, dan is het eindelijk goed tussen ons. En tussen jullie onderling, want daar is nog veel mis!
9 December 2012 - 18.34 uur
f.bol
-8-  f.bol:
NN, hele lange epistels schrijven, waar u gelukkig tijd voor heeft, maakt niet dat u dus zeer ingevoerd in het onderwerp bent. Sinterklaas komt uit een ver verleden idd, zwarte piet uit de 19e eeuw:
"Oorspronkelijk had Sinterklaas geen helper. In 1850 introduceerde de onderwijzer Jan Schenkman in zijn leesboekje "Sint Nicolaas en zijn Knecht" drie nieuwe zaken, die allemaal zijn blijven hangen in de Sinterklaas-folklore: een knecht voor Sinterklaas, de intocht en de stoomboot. De knecht heeft in het boekje nog geen naam, en was gekleed als een page. In 1859 werd voor het eerst een artikel gedrukt waarin hij Pieter wordt genoemd,[1] en in 1895 was de naam Zwarte Piet al in zwang geraakt"

Het citaat tussen aanhalingstekens komt simpelweg uit Wikipedia en wordt niet betwist. Kijk gerust verder naar andere bronnen, overal verschijnt Piet in de 19e eeuw. Inderdaad als Moorse knecht. Ook valt te zien hoe steeds meer kenmerken aan Piet worden toegevoegd die karikaturaal en dus voor sommigen beledigend zijn. Mijn voortsel om e.e.a. "terug te brengen" naar de schoorsteen lijkt mij het handigst.
10 December 2012 - 11.29 uur
JohnN
-9-  JohnN:
@ f.bol: Inderdaad ik neem altijd de tijd om me ergens in te verdiepen voordat ik mijn positie bepaal. In dat proces laat ik me beïnvloeden, daarna niet meer, ik zie de kortzichtigheid in te snel ingenomen standpunten. Op grond van Wikipedia plaatst u "zwarte piet" pas in de Nederlandse traditie midden 19e eeuw, door schoolmeester Jan Schenkman.
Alsof er sinds de middeleeuwen tot aan 1850 helemaal geen knechts bestonden, nou die waren er wel. De Sinterklaas die oorspronkelijk Turks (Mira), toen Italiaans (Bari) en tenslotte door Spaanse verovering "Spaans" werd heeft in al die eeuwen helpers gehad: Noord Afrikanen, Egyptenaren, Berbers, allerlei volkeren, voor het gemak in Noordwestelijk Europa "Moren" genoemd als verzamelnaam.
Die Jan Schenkman was natuurlijk niet alleen maar een fantasierijk kinderboekenschrijver, hij greep wel terug op die dienaren van vroeger toen hij daaruit zijn "zwarte Piet" schiep.
Ik heb ook nog een tekstje voor u van dezelfde Wikipedia (maar dan de internationale Engelstalige versie): "Middle ages (...) Sinterklaas is assisted by many mischievous helpers with black faces and colourful Moorish dresses. These helpers are called 'Zwarte Pieten' (Black Petes). During the Middle-ages Zwarte Piet was a name for evil. Although the character of Black Pete later came to acquire racial connotations, his origins were in the evil figure. Good and bad play an important role in the feast: good is rewarded, bad and evil is punished."
Het is dus in de Christelijke uitwerking weer de aloude tweedeling: het heilige (de goede bisschop) en het kwaad (de duivel, een figuur met een zwartgemaakt gezicht) die afschrikken moest.
De modernere invulling van zijn karakter, waarin "zwarte Piet" een vrolijke grappenmaker werd, een vriend van de kinderen, is tijdens en na de 19e eeuw vanzelf algemeen geworden. Gelukkig maar, we zijn niet meer zo van de hemel en de hel, teveel kinderen zijn daar in het verleden doodsbang mee gemaakt.
Het heeft dus werkelijk niets met de Surinaamse slavernij te maken. Het zou belachelijk zijn om onder druk van een minderheid van in Nederland woonachtige immigranten uit Suriname de "zwarte Piet" figuur in de ban te doen. Waarom zouden we ze door witte kaaskoppen met een zwarte veeg op de wang moeten vervangen? Daarbij zijn de meeste "zwarte Pieten" nog zwarte Petra's en donkere jongens mogen dus helemaal niet meer meedoen?
Dat gerommel - met steun van het Meertens Instituut! - is echt belachelijk.
Terzijde: Onze gevoeligheid voor mensen die VANDAAG in een vorm van slavernij leven kunnen we goed besteden in andere culturen dan de onze waarin racisme niet geaccepteerd wordt. Laten we maar eens proberen wat aan de kind-slaven op de cacao plantages te doen. Misschien dicht bij huis achter de pooiers van de seks-slavinnen aan gaan.
Laten we toch onze vrolijke grappenmaker "zwarte Piet" met rust laten, hij heeft niets met racisme en hoeft het zelf niet te vrezen. Wie hem opeens wit maakt maakt zichzelf hypocriet.
10 December 2012 - 19.39 uur
f.bol
-10-  f.bol:
....ook de engelstalige versie is ietsje anders dan u uitlegt. Hij was van oorsprong Grieks en werd bisschop van Myra. Zijn overblijfselen werden naar Bari gebracht, toen al gelegen in het koninkrijk Napels ( Spaans ) In de legende is hij nimmer Italiaans geweest. Dat de bisschop een knecht had, zal best. De engelstalige versie meldt echter ook dit:
In Schenkman's version, the medieval figures of the mock devil, which later changed to Oriental or Moorish helpers, was portrayed for the first time as black African and called Zwarte Piet (Black Peter).[4] He is a negro boy who accompanies Sinterklaas and helps him on his rounds (possibly derived from the Dutch colonial experience, or the Moorish occupation of Spain, the main Catholic nation.) Traditionally Sinterklaas only had one helper, whose name varied wildly. "Piet(er)" the name in use now can be traced back to a book from 1891.

Kortom, er is wel degelijk sprake van een 19e eeuwse figuur die als "Afrikaanse neger" werd geïntroduceerd. DE schoorsteen, dat moetsen we toch maar doen.
11 December 2012 - 11.10 uur
Theo
-11-  Theo:
Heren, het feest was verleden week alweer voorbij, de pieten zijn weer terug naar Spanje. Jullie ook nog wat gekregen?
11 December 2012 - 13.21 uur
f.bol
-12-  f.bol:
En gelijk heeft u , Theo.

nee, ik krijg slechts van de Kerstman, overigens een 100% afgeleide van Sinterklaas.... ;)
11 December 2012 - 13.30 uur
JohnN
-13-  JohnN:
De kerstman ! Ho ho - ho ho - ho ho - ho hooooo. Nog erger.
Dat is pas racisme, regelrechte belediging van de Inuïts. Door een van hen voor te stellen als een volgevreten dikzak, en een zatlap bovendien.
Zullen we daar samen met het Meertens Instituut eens anti racistisch tegen gaan optreden?
11 December 2012 - 17.49 uur

Reageren?  

Lees vooraf even de regels voor discussies op Amsterdam Centraal door.

Eigen afbeelding bij reacties? Ga naar gravatar.com en meld je aan met het mailadres dat je ook hier voor reacties gebruikt.

(verschijnt niet online, is nodig voor gravatar afbeelding)
(optioneel veld)
Om geautomatiseerde spamreacties te voorkomen, wordt u gevraagd deze simpele vraag te beantwoorden.

Reactiemoderatie staat aan op deze site. Dit betekent dat je reactie niet zichtbaar zal zijn, tot deze is goedgekeurd door een beheerder.

Persoonlijke info onthouden?
Kleine lettertjes: Alle HTML-tags behalve <b> en <i> zullen uit je reactie worden verwijderd. Je maakt links door gewoon een URL of e-mailadres in te typen.