De laatste tijd is er veel kritiek op het toezicht dat wordt uitgeoefend op instellingen en bedrijven die worden gefinancierd met publiek geld. Het meest recente voorbeeld is het GVB. De directeuren Adrie Bolier en Pieter Schotte moesten weg vanwege onbehoorlijk bestuur en schending van de integriteitsregels. Bovendien was er weer sprake van buitensporige beloningen.
Het GVB is een zelfstandig bedrijf waarvan alle aandelen in handen zijn van de gemeente Amsterdam. De taak van de Raad van Commissarissen is de belangen van de aandeelhouder (en daarmee de belastingbetaler in dit geval) te waarborgen.
Duidelijk is dat het toezicht door de Raad van Commissarissen weinig voorstelde. Op één na zijn dan ook alle leden van de RvC inmiddels opgestapt.
Regentencultuur
Het falend toezicht vindt doorgaans zijn oorzaak in de regentencultuur in Nederland. Want ondanks het feit dat er altijd zo hoog wordt opgegeven van onze 'democratische rechtsstaat', wordt ons land voor een belangrijk deel bestuurd en gecontroleerd door een 'old boys network (m/v)'. De leden daarvan kom je overal weer tegen in goed betalende nevenfuncties. Dit roept associaties op met regenten uit de Gouden Eeuw, die eveneens via 'contracten van correspondentie' elkaar de lucratieve baantjes toeschoven.
Wie benoemt wie?
Dit brengt ons bij de vraag: wie benoemt eigenlijk zo'n Raad van Commissarissen? In het geval van het GVB zullen de wethouder (Gehrels) en uiteindelijk de gemeenteraad daar wel een stem in hebben gehad, maar de procedure blijft voor de gewone burger toch behoorlijk schimmig. En hoe geschiedt de voordracht?
Gek genoeg worden u en ik nou nooit eens gevraagd als lid van een Raad van Toezicht of Commissarissen. Gezien alle schandalen kunnen gebrek aan deskundigheid en competentie hier het verschil niet uitmaken.
De leden
De website van het GVB meldt niet wie er in de RvC zitten, laat staan hoe ze erin zijn gekomen en op grond van welke deskundigheid. Maar inmiddels zijn door alle publiciteit de (ex-)leden genoegzaam bekend, dus laten we ze eens langslopen.
- Hans Bakker. Hij is de enige die er nog zit. Hij is baas van de RAI. Altijd handig om dan een vinger in de pap bij het GVB te hebben. Zo voorkom je bij bezuinigingen dat er haltes richting RAI worden opgeheven.
- Jan Westerhoud. President directeur bij het Rotterdamse containerbedrijf ECT. Geen idee wat deze man kon bijdragen aan het welzijn van de Amsterdamse reiziger. Integendeel, hij is waarschijnlijk verantwoordelijk voor het 'containergevoel' dat ons regelmatig overvalt in de volle tram.
- Wietske Zeijlstra. Was commissaris, ging toen bij de vakbond werken als HR-manager en moest vervolgens per direct weg wegens belangentegenstellingen. Je kunt immers moeilijk gaan staken tegen een bedrijf waar je zelf commissaris bent. Had ze niet zelf bedacht, blijkbaar.
- Kitty Roozemond. Eveneens uit de vakbondshoek. Zat in de 'beloningscommissie' en vond de buitensporige beloningen van de directie normaal, want ze waren in overeenstemming met de arbeidsovereenkomsten en de cao. De gemeenteraad en de wethouder vonden van niet. En dus stapte ook zij op.
- Aad Veenman. Voormalig president-directeur van de NS. Ook nog eens voorzitter van de Raad van Commissarissen bij Translink Systems, het bedrijf van de OV-chipkaart. Ook dat bedrijf is in opspraak geraakt vanwege gesjoemel. De Tweede Kamer ziet het niet meer zitten met Translink.
Teveel directeuren
Wat kunnen wij concluderen uit deze 'opstelling'. Ten eerste: er zitten teveel directeuren in. Dat soort types vindt hoge beloningen heel normaal en zal dus minder geneigd zijn hier een rem op te zetten.
Ten tweede: gezien alle andere nevenfuncties hebben ze waarschijnlijk helemaal geen tijd om goed toezicht te houden. Dit blijkt ook wel uit het feit dat ze tijdens het onderzoek naar de gang van zaken het verwijt hebben gekregen nooit de accountantsrapporten gelezen te hebben.
Ten derde: de onafhankelijkheid is discutabel. Zo zijn er in het verleden belangentegenstellingen geweest tussen NS en GVB (bijvoorbeeld over het doortrekken van de ringlijn tot het CS). Er hoort dus geen NS-man in de RvC. Ook geen RAI-man.
En de reizigers?
Het is tekenend dat er bijvoorbeeld geen vertegenwoordiger van de reizigersorganisatie in de RvC zit.
De benoeming van de RvC van een met publiek geld gefinancierde organisatie (GVB, zorg, woningbouw) zou volgens een openbare sollicitatieprocedure tot stand moeten komen. Ook de beloning moet transparant zijn.
AT5 Nieuws
RTV Noord-Holland
Politie Amsterdam
Amsterdam.nl
RTV Amstelveen
Parool Nieuws Amsterdam
Even een paar zaken m.b.t. een NV.
De RvC dient te handelen in het belang van het bedrijf. Dat hoeft niet perse het belang van de aandeelhouders te zijn. De aandeelhouders kunnen eisen dat ze extra dividend krijgen maar dat kan te koste gaan van het eigen vermogen van de NV. zoals bij PCM is gebeurd.
Benoeming leden RvC, dat doet de RvC zelf en de AvA moet dat goedkeuren. In dit geval Gehrels en de gemeenteraad gaat daar niet over dat hoort bij het mandaat van de wethouder.
Bij een ingewikkeld bedrijf als GVB, waar ook nog eens zeer op gelet wordt, is het handig om mensen in je RvC te hebben die weten hoe je een groot en ingewikkeld bedrijf moet runnen. Dat ze hun taak niet goed vervuld hebben mag je ze aanrekenen.
Onbekend wie de RvC vormen. De namen etc. van de leden van de RvC staan gewoon in het jaarverslag. Verplicht. Inclusief beloning.
Wat de meerwaarde is om iemand van de reizigersorganisatie (welke?) in de RvC te zetten ontgaat me. De RvC mag zich wettelijk gezien niet met de operatie bemoeien, dat is een taak van de directie. Bij GVB is dat al helemaal niet handig. Immers, GVB sluit een contract van met de SRA. Dus daar moet je dan ook zijn met je reizigersbelangen. Die heeft dan ook een Reizigers Advies Raad. Sinds 1970 meen ik.
Buitensporige beloningen. Daar kan je over discussiëren. Feit is wel dat beide directeuren het werk van de algemeen directeur het er bij hebben gedaan. En in de meeste bedrijven krijg je een toeslag als je je chef een tijd vervangt. Dan hebben we het niet over een middagje.
Overigens hebben beide zich niet schuldig gemaakt aan onbehoorlijk bestuur en schending van integriteitsregels. Ze hebben zich niet gehouden aan de aanbestedingsregels om de snelheid er in te houden. En de afdeling Inkoop was niet bij macht om dit tegen te houden wegens gebrek aan kwaliteit.
Vergeet verder niet dat beide heren veel goeds hebben betekend voor GVB. Dat mag ook wel eens gezegd worden.